ޒަމާނުއްސުރެ ، ދިވެހިރާއްޖޭގައި ހިނގަމުންއައީ ، ނުލިޔެއޮތް ޤާނޫނު އަސާސީއެކެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާނޫނު އަސާސީއެއް ތަޢާރުފް ކުރެވުނީ ، މުޙައްމަދު ޝަމްސުއްދީން އިސްކަންދަރު (3) ގެ ރަސްކަމުގައި 1932 ވަނައަހަރުއެވެ. އެއީ އަޅުގަނޑުގެ ޢުމުރުން 18 އަހަރުގައެވެ. އޭރުހުރީ ، ފިރިފުރާވަރަށް އަޅައި ، މީހުންގެ ބަސްވިކޭ މީހަކަށް ވެފައެވެ. ރަށުގެ ވެރިކަމުގެ ޢާއިލާއަށް ނިސްބަތްވާ މީހަކަށްވާތީކަމަށް ވެދާނެއެވެ. ޢުމުރުން 100 އަހަރުވީއިރުވެސް ، ހެޔޮއެދޭމީހުން ދޭ ނަޞޭޙަތެއް އަބަދުވެސް އަޑު އިވެއެވެ. އެ ތިންބަސް ސިކުނޑީގައި ހަރުލާފައި ހުރެއެވެ. އެއީ ދޮގު ނުހެދުމާއި ވައްކަން ނުކުރުމާ އަދި އަނިޔާވެރި ނުވުމެވެ.
" ކޮއިފުޅާއެވެ ! ދޮގުނުހަދާ ، ވައްކަން ނުކޮށް އަނިޔާވެރިނުވެ ރީތިކޮށް އުޅެބަލަ ! " މިއަޑެއް މެދުނުކެނޑި އިވޭތާ ޤަރުނެއްވީއެވެ. ދޮގު ނުހަދަން އެންމެންވެސް ނަޞޭޙަތް ދެއެވެ. އެއްގޮތަކަށްވެސް ވައްކަން ކޮށްގެން ނުވާނެކަމަށް ޚުތުބާގައިވެސް ކިޔައިދެއެވެ. އެއްވެސް މީހެއްގެ މައްޗަށް އަނިޔާވެރި ނުވުމަށްވެސް ، އެންމެ ޅައިރުވެސް ދީނީގޮތުން ބާރުއެޅިފައި އޮތެވެ.
1932 ގައި ދިވެހިންނަށް ލިބުނު ޤާނޫނުއަސާސީ ، އިސާހިތަކު ވީދައިލެވުނެވެ. އަނެއްކާވެސް އެ ޤާނޫނުއަސާސީ ލިޔެވުނެވެ. އޭގެފަހުން ، ފެހިޤާނޫނު އަސާސީގެކުރިން އޮތް ޤާނޫނު އަސާސީ ލިޔަން 17 އަހަރު ހޭދަވިއެވެ. އެއަށްފަހު ، މިހާތަނަށް އެތައްފަހަރަކު ޤާނޫނު އަސާސީ ބަދަލުކޮށް އިޞްލާޙު ކުރެވުނެވެ.
މިހުރިހާކަމެއްވީއިރުވެސް ، އެއްކަލަ ދޮގާއި ވައްކަމާ ، އަނިޔާވެރިވުމަކަށް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ. 1932 ގެ ފަހުން ރަސްކަމާއި ޖުމްހޫރީ ނިޒާމުން ޤައުމުހިނގަމުންއައި އިރު ، ހުރިހާ ވެރިކަމެއްގައިވެސް އެއީ ، އެއްދުވަހުން އަނެއްދުވަހަށް އިވޭ އަޑެކެވެ. އަޑުބާރުވަމުން ، ދޮގު ގިނަވަމުން ، ވައްކަން އިތުރުވަމުން އަނިޔާވެރިކަންވެސް އެޒަމާނަކާ ގުޅޭގޮތަށް ހައްދުން ނައްޓައި ، އިންތިހާއަށް ދާފަދަ ތަޞައްވުރެއް ، ރާއްޖޭގެ މާޙައުލުން ނުފެންނަ ޒަމާނެއް ނުދެއެވެ. 1932 ގެ ކުރިންވެސް މެއެވެ. މި ތަޞައްވުރު ފެންނަނީ ހަމައެކަނި ވެރިކަމުގެ މާޙައުލުން އެކަންޏެއްނޫނެވެ. އަމިއްލަ ވަކިވަކި ފަރުދުންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅިންވެސް އެ ތަޞައްވުރު ފެނެއެވެ. އެއްގަމާއި ކަނޑުންވެސް އެ ތަޞައްވުރު ދައްކައެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ބަޤަރާ ސޫރަތުގެ 11 އަދި 12 ވަނަ އާޔަތުގައި ، ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވައި އަންގަވާފައި ވެއެވެ.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ لاَ تُفْسِدُواْ فِى ٱلأَرْضِ قَالُوۤاْ إِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُونَ ﴿١١﴾ أَلاۤ إِنَّهُمْ هُمُ ٱلْمُفْسِدُونَ وَلَـٰكِن لاَّ يَشْعُرُونَ﴿١٢﴾
މި ދެއާޔަތުގެ މާނަޔަކީ ، " ތިޔަބައިމީހުން ބިމުގައި ފަސާދަ އުފައްދައި ނޫޅޭށޭ ، އެއުރެންނާ ދިމާލަށް ބުނެފިނަމަ ، ތިމަންމެންނީ ، ހަމަ އިޞްލާޙުކުރަން އުޅޭ ބަޔަކީމުއޭ އެއުރެން ބުނެތެވެ. (11) ދަންނާށެވެ ! ހަމަކަށަވަރުން ، އެއުރެންނީ ، ހަމަ ފަސާދަ އުފައްދާ މީހުންނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު ، އެއުރެންނަށް އެކަން ، ނޭނގެނީއެވެ. (12)
ރަސްރަސްކަލުން ރަސްކަމުގެ ތަޚުތުން ބޭލުނެވެ. ރައީސުން ވެރިކަންކުރަން އުނދަގޫވެގެން ވެރިކަން ދޫކޮށްލައެވެ. އެއްބަޔަކު ވެރިކަން ކުރަން ނޭނގިގެން ފޭބިއެވެ. އަނެއްބަޔަކު ގިނަދުވަސްވެގެން ބޭލުނެވެ. ވެރިކަމަކީ ލިބިއްޖިއްޔާ ދޫކޮށްނުލެވޭ އަދި އަރައިފިއްޔާ ނުފޭބޭޒާތުގެ ހިތިބޭހެކެވެ. އެކަމަކު ، އެހާ ހިތިއިރުވެސް އެބޭސް ބޯން ، ދެވިހިފާފައި ތިބޭ އިންސާނުން މަދެއްނޫނެވެ.
ބުޅާ ، ގަހަށް އަރައިފާ ނުފައިބަން އުޅެނީ ކީއްވެތޯއެވެ ؟ ބުޅަލަކީ ވަރަށްބާރަށް އުސްތަންތަނަށް އަރާ އެއްޗެކެވެ. އަރައިފިއްޔާ ފައިބަން ބިރުގަނެއެވެ. ފޭބިޔަސް ފައިބާނީ މޫނުވަތަކަށްނޫނެވެ. ގެއްލުމެއްނުވާވަރަށް ތިރިވެފައިނޫނީ ، ބުޅާ ފުންމައެއް ނުލާނެއެވެ. ވެރިން ވެރިކަމަށް އަރައި ، ފައިބަން ބިރުގަންނަނީ މޫނުވަތަށް ވެއްޓިދާނެތީއެވެ. ވެރިކަމުން ފޭބީމާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިދާނެ އަނިޔާއަކަށް ސިހެނީއެވެ. އެއީ ، ކީއްވެގެން ތޯއެވެ ؟ ޒަމާނުއްސުރެ ދުނިޔެ ހިނގަމުން އައިގޮތަށް ބަލާއިރު ، ދޮގާއި މަކަރާ ، ވަށްކަމާއި ޚިޔާނާތާ ނުލައި އަދި އަނިޔާވެރިނުވެ ، ދުނިޔޭގެ އެއްވެސްތާކު ، ވެރިކަމެއް ކުރެވިފައެއް ނެތެވެ. އިންސާނާގެ ޢަމަލުތައް ބައްޓަންވަނީ ދުނިޔެދައްކާ ގޮތަށެވެ. އޭގެ މާނަޔަކީ ، ދޮގުހަދައި ވައްކަންކޮށް އަނިޔާވެރިވުމަކީ ، އިންސާނާއަށް ދުނިޔެދައްކާ ގޮތްތޯއެވެ ؟ އެނޫންގޮތަކަށް ވެރިކަމެއް ކުރެވެން ނޯންނަނީތޯއެވެ ؟ ޤައުމެއްގެ ވެރިކަމަށްވިޔަސް ، ކުންފުންޏެއްގެ ނުވަތަ ޖަމާޢަތެއްގެ ވެރިކަމަކަށްވިޔަސް އަދި ޢާއިލާއެއްގެ ވެރިކަމެއްކަމަށް ވިޔަސް ، ޚަރާބުގެ މަގުންނޫނީ ވެރިކަންކުރެވެން ނޯންނަނީތޯއެވެ ؟
އަޅުގަނޑުގެ ޢުމުރުން އެންމެ ހަތްއަހަރުގައި ބޮޑުތަދަކާ ދިމާވިއެވެ. ހެނދުނު ތެދުވާގޮތަށް ، ކާނެއެއްޗެއް ނުލިބި ދުވާލުހަތަރުދަން ، ބަނޑުހައިކަންމަތީ ހޭދަކުރަން ޖެހުނެވެ. ޢިޝާނަމާދު ކޮށްލައިގެން އައިސް ނިދާގަޑި ޖެހުނީމަ ، ބިންބިފުށުގައި ދިޔާހަކުރުކޮޅެއް އަޅައިގެން ، ކިރިޔާ ފޮނިރަހަދޭވަރަށް އޮލަކޮށް ހަދާފައިހުންނަ ފަނިތަށްޓެއް ނޫނީ ނުލިބެއެވެ.
އެއްދުވަހެއްގެ މެންދުރު މޫދަށް އެރިގެން އައިސް ނަމާދަށް ދާން ، ފެންވަރައިލަން ކައިރި ގެޔެއްގެ ގިފިއްޔަށް ވަނީމެވެ. ފުރަތަމަވެސް އަޅައިގަތީ ވަޅާދާދިގާތުގައި ހެދިފައިހުރި ބޮޑު ، ގިތެޔޮމިރުސް ގަހެއްގައެވެ. އެގަސް އޮތީ ، މިރުސްއަޅައި ބަރާވެފައެވެ. ގިނަމިރުސް ހުރީ ދޮންވެ ފައްކާވެ ބިންނަން ވެފައެވެ. ފެންވެރުމުގެކުރިން ، ސިއްރުން މިރުހެއް ބިނދެލާނަމޭ ހިތަށް އެރިއެވެ. އެކަމަކުވެސް ވައްކަމަކަށް ވެދާނެތީ މިރުހެއް ބިނދެލާކަށް ނުކެރުނެވެ. ފެންވަރައި ނިމިގެން އޭރު ، ގައިހިއްކާނީ އަނދެގެން ހުންނަ މުންޑުބުރި ފެލައިލައިގެންނެވެ. ގުދަށް އޮވެ ، މުންޑުބުރި ފެލައިލުމަށްފަހު ، ގައިހިއްކަން އިސްއުފުލައިލިތަނުން އެފެނުނީ ، އެއްކަލަ ގަހުގައި އަޅައި ދޮންވެ ފައްކާވެފައިހުރި މިރުސްތަކެވެ. އެއިން މިރުހެއް ބިނދެނުލައި ، އެއްގޮތަކަށްވެސް ކެތެއް ނުވިއެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ބެލެނިވެރިޔާވެސް ، ޖެހިގެންހުރިގޭގައި އިންދާފައިހުރި ކެޔޮގަހެއްގައިއޮތް ކެޔޮގަނޑުން ކެޔޮއަރިއެއް ، ވަގަށް ކަނޑާލައިގެން ގެނެސް ، އަޅުގަނޑުމެންނަށް ކާންދިންކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ. އޭނާއާ އެކަމާބެހޭގޮތުން ސުއާލު ކުރެވުނީމަ ، ނޭނގޭކަމަށް ހަދައި ދޮގުހެދިކަންވެސް ހަނދާން އެބަހުށްޓެވެ. އޭނާ އެކަންކުރީ އަޅުގަނޑާއެކީ އެގޭގައި އުޅޭ ކުޑަކުޑަ ފަސްކުދިންނަށް އެރޭ ކާންދޭނެ ބިންބި ފުށްކޮޅެއްވެސް ނެތިގެން ، ރޮއިރޮއިފައި އެގަސްކައިރީ އެތައްފަހަރަކު ކުރުކާލި ކެނޑުމަށް ފަހުގައެވެ. އެކަންކުރަން އޭނާ ގެންފައިހުރި ބިރު ، އަދިވެސް އަޅުގަނޑަށް ފެންނަ ކަހަލައެވެ.
މިރުސް ބިނދެލައިގެން ، އަންބޮޑިޔަށްލައިގެން މަޑުމަޑުން ގެޔާދިމާލަށް ހިނގައިގަތީމެވެ. ބިރުގެންފައި ހުރިވަރުން ހިނގެނީވެސް ޒާތެއްގެ ގޮތަކަށެވެ. ގެޔަކަށް ރަނގަޅަކަށް ނުވަދެވެއެވެ. އެގޭގެ ވެރިމީހާ ފަހަތުން ދުވަމުން އައިސް ، އެގޭގަހުން ، އަޅުގަނޑު މިރުހެއް ބިނދެފި ވާހަކަ އަޅުގަނޑުގެ ބެލެނިވެރިފަރާތަށް އަންގައިފިއެވެ. ވަގުތު ބަލާފައި އަންބޮނޑީގައި އޮތް މިރުސް ، ނަގައި ފައިން ބިންމަތީ ވަޅުކޮޅެއް ކޮނެފައި ވަޅުލީމެވެ. ހަމަގައިމުވެސް އަޅުގަނޑުގެ އަތުން އެމިރުސް ނުފެންނާނެގޮތް ހަދަންވެގެންނެވެ. ހެކި ފޮރުވަން ވެގެންނެވެ.
އަޅުގަނޑާ ސުއާލުކުރެވުނެވެ. މިރުސް ބިންކަންކަމަކަށް އަޅުގަނޑެއް އެއްބަހެއް ނުވަމެވެ. ވައްކަމެއްކޮށްފައި އޭގެ މައްޗަށް ބޮޑުދޮގެއް ހެދެނީކަންވެސް އެނގެއެވެ. އެކަމަކުވެސް ، ތަކުރާރުކޮށް ދޮގުހަދަމުން ގެންދިޔައިމެވެ. ޙުއްޖަތްވެސް ދައްކަމުންނެވެ. ގިތެޔޮމިރުހަކާއެކީ ކާނެ އެއްޗެއް ނެތްއިރު ، މިރުހެއް ބިނދެގެން އަޅުގަނޑަށް ޙާޞިލްކުރެވޭނެ ފައިދާއެއް ނޯންނާނެކަން ބުނެދިނީމެވެ. ގައިމުވެސް ، ކިތަންމެ ބަނޑުހަޔެއްވިޔަސް ، ކުޅިގަދަ ގިތެޔޮމިރުހެއް ، އެއްވެސް މީހަކަށް ހުހަކަށް ނުކެވޭނެއެވެ. މިރުސްކައިގެން ބަނޑުހަޔެއްވެސް ނުފިލާނެއެވެ. ވިއްޔާ ވާނީ ގެއްލުމެކެވެ.
އަޅުގަނޑު ، މިރުސްބިން ގޭގެވެރިފަރާތުންވެސް ދައްކަނީ ސާބިތު ހެއްކެކެވެ. އެދެމަފިރިން މިރުސްގަހަށް ފެންދީފައި ނުކުތްއިރު ، އެގަހުގައި ދޮންވެފައި ސާޅީސް މިރުސް އިނެވެ. އެދެމަފިރިން ގިފިލިން ނުކުތްފަހުން ގިފިއްޔަށްވަނީ އަޅުގަނޑު އެކަންޏެވެ. ގަހުން އެއްމިރުސް މަދުވީ ، އަޅުގަނޑު ގިފިއްޔަށް ވަދެފައި ނުކުތް ފަހުންނެވެ. އެމީހުން އެއައީ ، ގަހުގައި އަޅާފައިހުރި މިރުސްތައް އެތައްފަހަރަކު ގުނާފައެވެ. މަދުވަނީ ހަމަ އެންމެ މިރުހެކެވެ.
އަޅުގަނޑުގެ ބެލެނިވެރިޔާ ، އަޅުގަނޑުނަގައި އޭނާގެ ކޮނޑަށް ލިއެވެ. ނައިބުގެޔަށް ގެންދަން ވެގެންނެވެ. އޭރުވެސް ، މިރުސް ނުބިންނަކަމަށް ބުނެ ، އަޅުގަނޑު ، ދޮގުހަދަމުން ގެންދިޔައިމެވެ. ނައިބުގެއާ ކައިރިވީވީހެން އަޅުގަނޑުގެ ހިތުގައިއޮތް ބިރުވެރިކަން ދިޔައީ ބޮޑުވަމުންނެވެ. ގައިމު ސަލާމަތް ނުވާނެހެން ހީވީމާ ، އަޅުގަނޑު ، އެމިރުސް ބިންކަމަށް އެއްބަސްވީމެވެ. މިރުސް ބިންކަމަށް އަޅުގަނޑު އެއްބަސްވީމަ ، މިރުހުގެ ވެރިފަރާތުން ، އަޅުގަނޑަށް މަޢާފުކޮށްފައި އެމިރުސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދިނެވެ. އެކަމަކު ، ގޭގެ މަތާރަންފިލާމަތީގައި އެ މިރުސް އޮވެ ހިކިގެންދިޔައިރުވެސް ، މިރުހާޖަހައިގެން ކާނެ އެއްޗެއް ނުލިބުނެވެ.
ވައްކަމެއް ކޮށްފައި ، މަތިމައްޗަށް ދޮގުހަދަން އަޅުގަނޑަށް މަޖުބޫރު ކުރުވީ ، އަޅުގަނޑަށް އެވަޤުތަށް ދުނިޔެ ދައްކާފައި އޮތް ޙާލަތު ތޯއެވެ ؟ ނުވަތަ އެއީ އަޅުގަނޑުގެ ނަފްސުގައި ހިފާފައިވާ ސިފަތަކަކީ ތޯއެވެ ؟
އަޅުގަނޑުގެ ޢުމުރުން ހަތްއަހަރުވީއިރު ، އެ މިރުސް ބިނދެލުންނޫނީ ވައްކަމެއް ނުކުރަމެވެ. އަމްދުން ދޮގެއް ނުހަދަމެވެ. ފަސްވަޤުތު ނާޅައި ނަމާދު ކުރަމެވެ. ނަމާދު ނުކުރަންޏާ ، ރޭގަނޑު އެލިބޭ ބިންބިފުށްތަށިވެސް ނުލިބޭނެކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގެއެވެ. ވުޟޫކުރުމަށް ދާނިން ނަގާފެން ، ތިންފަހަރު ކޯދޮންނަން އަޅާއިރު ، އެފެންފޮދު ބޯލެވުނަސް ، ރޯދަވެސް ހިފަމެވެ. ވުޟޫކުރުމަށް ކޮލަށްއަޅާފެން ބުއިން އެއީ ކޮށްގެންވާނެ ކަމެއްނޫނެވެ. އެހެނަސް ، ހަތްއަހަރުގެ ކުއްޖަކަށް ، ބަނޑުހައިވެ ހާންތިވެގެންދާއިރު ، އެއީ ކުރެވިދާނެ ކަމެކެވެ.
ދެންއޮތީ ވަގަށް ބިނދެލި މިރުހެވެ. އެމިރުހަކީ ، މީހަކު ހިލޭދިނަސް ، އަޅުގަނޑަށް ހުހަށްކާން ކެރޭނެ އެއްޗެއްނޫނެވެ. އަދި ، އެމިރުސްކައިގެން އަޅުގަނޑަށް ކުޅިވެ ތަކުލީފެއްނޫނީ ނުލިބޭނެކަން އެނގިހުރެމެ ، އެމިރުސް ބިނދެ ، އެއޮތީ ވައްކަމެއް ކުރެވިފައެވެ. ވައްކަމެއް ކުރުމަށްފަހު ، މަތިމައްޗަށް ދޮގުތަކެއްވެސް ހެދުނީއެވެ.
ދޮގު ނުހަދާށޭ ވައްކަން ނުކުރާށޭ އަދި އަނިޔާވެރި ނުވާށޭ ބުނެ އެންމެން ނަޞޭޙަތް ދެމުންގެންދިޔަ އިރުވެސް ، އެމިރުސް ވަގަށް ބިނދެ ، ދޮގުހަދަން އަޅުގަނޑަށް މަޖުބޫރުކުރުވީ ކޮންކަމެއްތޯއެވެ ؟ ވައްކަން ކޮށްގެން ލިބުނު މަންފާއެއް ނެތެވެ. ދޮގުހަދައިގެން ލިބުނު މޮޅެއް ނެތެވެ. މީހެއްގެ ޙައްޤަކަށް އަރައިގަނެ ، އަނިޔާވެރިކަން އިސްކޮށްގެން ލިބުނު ފައިދާއެއް ނެތެވެ.
އަޅުގަނޑު ދުނިޔެއަޅައި އާޚިރަތަށްދާނީ އެ ކުރެވުނު ވައްކަމާއި ހެދުނުދޮގު ހިފައިގެންނެވެ. ވަގަށް ބިން އެމިރުހެއް ، އަޅުގަނޑަކަށް ނުގެންދެވޭނެއެވެ. އެއީ ، އެވަޤުތު ، އަޅުގަނޑަށް ދުނިޔެ ދައްކާފައި އޮތް ޙާލަތު ތޯއެވެ ؟ ނުވަތަ ، އެއީ ، އެ ޙާލަތު ބަދަލުކުރަން ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ވެރިން މަގުނުދައްކައިގެން ، އަދި ، ރަނގަޅާއި ނުބައި ވަކިނުވާވަރަށް ، ވެރިންގެ ޢަމަލުތައް ފާސިދުވެގެން ، އަޅުގަނޑަށް ކުރަން މަޖުބޫރުވި ވައްކަމެއްތޯއެވެ ؟
