މަޝްރޫޢުގެ ފެށުން:
ދިވެހިރާއްޖޭއަށް ދިމާވެފައިވާ ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ދަތިތައް ޙައްލުކުރުމުގެނަމުގައި، އަވަށްޓެރި އިންޑިއާގެ މުއްސަނދި ކުންފުންޏެއްކަމަށްވާ ކަރްގަވާލް18 އެސްޖީ ކިޔާ ކުންފުންޏަކާ ދިވެހިސަރުކާރާދެމެދު 2010 ވަނައަހަރު އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރިއެވެ.
ކުރީގެ ރައީސް ނަޝީދުގެ ސަރުކާރުން ސޮއިކުރި މިއެއްބަސްވުމުގެދަަށުން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ބިމުގެދަތިކަން އެންމެބޮޑު، އަދި ބޯހިޔާވަހިކަން އިންތިހާއަށް ބޭނުންވެފައިވާ، އަދި ޢާއްމުރައްޔިތުން އެންމެގިނަޢަދަދަކަސް ދިރިއުޅޭ ވެރިރަށް މާލޭގައި، ޢާއްމު ވިޔަފާރީގެ ބޭނުންތަކަށް ބޭނުންކުރާ ސަރަޙައްދުތަކަކާއެކު ފަސްސަތޭކަ ހައުސިން ޔުނިޓު ތަރައްޤީކުރުމާއި، ފަންސާސް ލަގްޒަރީ ވިލާ ތަރައްޤީކުރާނެކަމަށް އޭރު ސަރުކާރުންވަނީ ހާމަކޮށްފައެވެ.
ޕަބްލިކް ޕަރައިވެޓް ޕާޓްނާޝިޕް (ޕީޕީޕީ) ގެ ދަށުން ކުރިއަށްގެންދަން ޢިއުލާންކުރި މިމަަޝްރޫޢުގެ ސަބަބުން ނިކަމެތި ދިވެހިރައްޔިތުންނަށް އުފާވެރި އުންމީދުތަކެއް އާވެގެންދިޔައެވެ.
ޖުމުލަ ދެފޭހަކަށް ބަހާލައިގެން ކުރިއަށްގެންދިއުމަށް އޭރު ޢިއުލާންކުރި މިމަޝްރޫޢު 36 މަސްދުވަހުގެތެރޭގައި ނިންމަންޖެހެއެވެ. މިމަޝްރޫޢުގެ ދަށުން ތަރައްޤީކުރެވޭ ހައުސިން ޔުނިޓުތަކުގެ ވިޔަފާރިކޮށް ހިންގުމަށް އެތަންތަން ކަރްގަވާލް ކުންފުންޏަށް ފަންސާސް ތިން އަހަރުގެ މުއްދަތަކަށް ލިބެއެވެ.
އަދި އެތަންތަނުގެ ވިޔަފާރިކޮށްގެން އެތަތަނުގެ ފައިދާ މިމުއްދަތުގެ ތެރޭގައި ހޯދެއެވެ.
2010 ވަނަ އަހަރުގެ މެއިމަހުގެ 26 ވަނަދުވަހު މި އެއްބަސްވުމުގައި ދިވެހި ސަރުކާރާ ކަރްގަވާލް ކުންފުޏާދެމެދު ސޮއިކުރިއިރު މިމަޝްރުޢުގެދަށުން ތަރައްޤީކުރެވޭ ހައުސިން ޔުނިޓުތަކުގެ 80 އިންސައްތ،ަ އެޕާޓްމަންޓެއް 72500 (ހަތްދިހަދެހާސް ފަސްސަތޭކަ) އެމެރިކާ ޑޮލަރުގެ މަގުން ދިވެހި ސަރުކާރުން ގަންނާނެކަމަށްވަނީ އެއްބަސްވެފައެވެ.
މިމަޝްރޫޢަކީ ތަރައްޤީކުރާ ފަރާތުން ނުވަތަ ކަގަރްވާލުން ފަންޑުކޮށް ތަރައްްޤީކޮށް ޢިމާރާތްކޮށް ނިންމުމަށް އެއްބަސްވެފައިވާ މަޝްރޫޢެކެވެ. ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދާއި، ޢިމާރާތްކުރުމާއި، މަޝްރޫޢުނިންމުމަށް ބޭނުންވާ އެއްވެސް ކަމެއް ދިވެހި ދައުލަތުން ކުރާކަށް ނުޖެހެއެވެ.
މަޝްރޫޢު ހިންގާ ފަރާތަށް ލިބިދިން އިނާޔަތް:
މިމަޝްރޫޢު ހިންގާ ފަރާތަށް ދިވެހި ދައުލަތުންވަނީ ނިކަމެތި ދިވެހިރައްޔިތުންގެ މާލިއްޔާއިން ގިނަމގުނަ އެހީތަކާއި ޢިނާޔަތްތަކެއް ހަމަޖައްސާފައެވެ. އެގޮތުން އެފަރާތުން މިމަޝްރޫޢަށް ގެންނަ ލޭބަރުންނާއި ބައެއްމުދަލާއި ތަކެތި ބެހެއްޓުމަށް މާލެއިން 3000 (ތިންހާސް) އަކަފޫޓުގެ ބިމަކާއި މާލެއަތޮޅު ތިލަފުށިން 4000 (ހަތަރުހާސް) އަކަފޫޓުގެ ބިމެއް، ދިނުމަށް ދިވެހިސަރުކާރުންވަނީ ނިންމާފައެވެ. މީގެއިތުރުން މަޝްރޫޢަށް ގެންނަ ކޮންސްޓްރަކްޝަން މެޓީރިއަލްއާއި އެހެނިހެން މުދަލަށް ކަސްޓަމް ޑިއުޓީ ނުނެގުމައި، ލޭބަރުންގެ ފީތަކާއި، ޓެކްސްތައް ފްރީކޮށްދިނުމާއި، މިފަދަ އެތައްކަމެއް ހިމެނެއެވެ.
މިއީ މާލޭގައި މިހާރުވެސް ކާމިޔާބުކަމާއެކު މިފަދަ ބޮޑެތި މަޝްރޫޢުތައް ހިންގާ އެހެންކުންފުނިތަކަށް ލިބިދީފައިވާ ޢިނާޔަތްތަކެއް ނޫނެވެ.
މިމަޝްރުޢުގެ އެގްރީމެންޓަށް ގެނައި ބައެއް ބަދަލު:
2011 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރުމަހުގެ 18 ވަނަދުވަހު އެގްރީމެންޓަށް ގެނައި ބަދަލުތަކުގެ ތެރެއިން މާލޭގެ ބިމުގެއަގު އެންމެބޮޑު ސަރަޙައްދުތަކުން ނިސްބަތުން ބޮޑެތި މުހިންމު ބިންތަކެއް މިމަޝްރޫޢަށް ވަނީދޫކޮށްފައެވެ. އޭގެތެރޭގައި މަލޭގެ މައިމަގު ކަމަށްވާ މަޖީދީމަގުގައި ކުރީގެ ޢަރަބިއްޔާ ސްކޫލް ހުރި ބިމާއި، މާލޭގެ އެންމެ ބޮޑެތި މަގުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ސޯސަންމަގުގައި ކުރީގެ ސްރުކާރު މުވައްޒަފުންގެ ނާދީހުރި ބިން ނުވަތަ ހ.ބުލޫހެވަން އާއި، މާލޭގައި މިހާރު އޮތް އެންމެ ފުޅާއަދި ދިގު މަގުކަމަށްވާ އަމީނީމަގުން ގާކޮށި އަދި މާފަންނު މަޖީދީމަގު އޯޑިއޯން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ.
މީގެއިތުރުން ރާއްޖޭގެ ޤުދުރަތީ ރީތިކަން އެންމެބޮޑަށް ފެންނަ ރަށްތަކުގެތެރެއިން ފާހަގަކޮށްލެވޭ ފަަޅުރަށެއްކަމަށްވާ ޅ.އަތޮޅު ޅޮސްއަލަފުށިވެސްވަނީ މިމަޝްރޫޢުގެދަށުން ތަރައްޤީކުރެވޭ ލަގްޒަރީ އެޕާޓްމަންޓުތައް ޢިމާރާތްކުރުމަށް ދޫކޮށްފައެވެ.
މަޝްރޫޢު ނިންމަންޖެހެނީ ކޮންދުވަހަކަށް؟
މިމަޝްރޫޢުގެ ހަޤީގީ މަންފާ ލިބޭނެކަމުގެ އުންމީދުގައި ދިވެހިރައްޔިތުންތިބޭތާ އެތައް އަހަރެއް ވެގެންދިޔައިރު، މިއީ 36 މަސްދުވަހުގެތެރޭގައި ނިންމަން އެއްބަސްވެފައިވާ މަޝްރޫޢެކެވެ.
ރައީސް ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ވެރިކަމަށްވަޑައިގަތްއިރު، މި މަޝްރޫޢު ހުއްޓިފައި އޮތްއިރު، މިމަޝްރޫޢު އަލުންފެށި އޭގެދަށުން ބޯހިޔާވެހިކަން ހައްޤުވާ ދިވެހިންނަށް އެފުރުސަތު ލިބޭނެދުވަހެއް ނުވެސް އެނގެއެވެ.
މިމަޝްރޫޢުގެ ފުރަތަމަ ފޭސް 2012 ވަނައަހަރުގެ މެއިމަހުގެ ތެރޭގައި ނިންމަންޖެހެއެވެ.
މަޝްރޫޢު ހިންގާ ކުންފުނީގެ ނަންބަދަލުވުން:
މަޝްރޫޢު ހިންގާ ފަރާތަށް އެކަނި ފައިދާވާގޮތަށް އެތައްފަރެއްގެ މަތިން މަޝްރޫޢުގެ އެއްބަސްވުމަށް ތަފާތު އެކިބަދަލުތައް ގެނެސްފައިވެއެވެ. އެއްބަސްވުމުގައި ފުރަތަމަ ސޮއިކުރިތާ އެއްއަހަރުފަހުން އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކޮށްފައިވާ ކަގަރްވާލް 18 އެސްޖީ ޑިވެލޮޕާސް ޕްރައިވެޓްލިމިޓެޑްގެނަންވަނީ އެސްޖީ 18 ރިއަލިޓީ ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑަށް ބަދަލުވެފައެވެ.
އަދި މިމަޝްރޫޢުގެ އެސައިނީ ޑިވެލޮޕާގެ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގައި ހ.ފުނިއުނިމާގޭގައި ރަޖިސްޓްރީކޮށްފައިވާ އެޕެކްސް ރިއަލިޓީ ކިޔާކުންފުންޏެއްވަނީ ސުވަލުއުފެދޭގޮތަކަށް މި މަޝްރޫއުގެތެރެއަށް ވައްދާފައެވެ. މިއީ ޢާއްމުވެފައިވާ ޓާޓާ ހައުސިން އެގްރީމެންޓުން ފެންނަގޮތެވެ.
އެހެންނަމަވެސް 28 އޮގަސްޓު 2016 ގައި ނެރެފައިވާ "މާލޭގައި 500 ހައުސިން ޔުނިޓު އެޅުމަށް 2010 ވަނަ އަހަރު ޙަވާލުކުރެވުނު މަޝްރޫޢާގުޅޭ ޚާއްސަ އޮޑިޓް ރިޕޯޓު" ގައި ވާގޮތުން " އެޕެކްސް ރިއަލިޓީ" ކުންފުންޏަކީ މިމަޝްރޫޢުގެ ލީގަލް ރައިޓްސް އާއި، މަޝްރޫޢުގެދަށުން ކަގަރުވާލް 18 އެސްޖީ ޑިވެލޮޕާސް ލިމިޓެޑުން އުފުލަންޖެހޭ ހުރިހާ ޒިންމާއެއް ޙަވާލުކޮށް އުފެއްދި ކުންފުންޏެކެވެ.
ދައުލަތުން އެތައް ހޭދައެއް ކުރި :
މިމަޝްރޫޢުގެ އެގްރީމެންޓުގައި، ފުރަތަމަ ސޮއިކުރިއިރު ދައުލަތުން ފައިސާގެގޮތުގައި އެއްވެސް މިންވަރެއް ހޭދަކުރަން ނިންމާފައިނުވެއެވެ. މިމަޝްރޫޢު ކުރިއަށް ނުގޮސްގެން ބޮޑެތި މައްސަލަތަކެއް އުފެދުމާއެކު މަޝްރޫޢު ކުރިއަށްގެންދަން ކަމަށްބުނެ ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި ދިވެހިރައްޔިތުންގެ މާލިއްޔާއިން 21 މިލިއަންރުފިޔާ މިމަޝްރޫޢު ހިންގާފަރާތަށް ދީފައިކަމުގެ މަޢުލޫމާތު ވަނީ ހާމަވެފައެވެ.
މަޢުލޫމާތުލިބިފައިވާގޮތުގައި މިމަޝްރޫޢުގެ ކޮންޓްރެކްޓަރ ކަމަށްވާ އައިމާ ކޮންސްޓްރަކްޝަނަށް ވެސް ދިވެހިދައުލަތުންވަނީ މިމަޝްރޫޢުގެ މަސައްކަތް ކުރިއަށްގެންދިއުމަށްކަމަށްބުނެ 6 މިލިއަން އެމެރިކާޑޮލަރު ދީފައެވެ. ރައީސް ޔާމީނުގެ ވެރިކަން ފެށުނުއިރު، މިމަޝްރޫޢުގެ ދަށުން މާލޭގައި ޢިމާރާތްކުރެވިފައިވާ ތަންތަން ކުރިއަށްގޮސްފައިހުރި މިންވަރަކީ މިފައިސާއިން ކުރެވިފައިވާވަރުކަމަށް މަޢުލޫމާތުލިބެއެވެ.
ނަޝީދުގެ ވެރިކަން ނިމުމުން ދެންއައި ރައީސް ޑރ.ވަޙީދުގެ ސަރުކާރުންވެސް މިމަޝްރޫޢު ކުރިއަށްގެންދިއުމަށް ތަފާތު މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްފައިވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަނެއްކާވެސް ދިވެހިރައްޔިތުންނަށް ޖެހުނީ މިކަމަށް އިތުރު އަގެއްދައްކާށެވެ. އެގޮތުން ޑރ.ވަޙީދުގެ ސަރުކާރުންވެސްވަނީ 21 މިލިއަން ރުފިޔާ މިމަޝްރޫޢަށް ހޭދަކޮށްފައެވެ.
މިހިސާބަށްދިޔައިރު، އަނެއްކާވެސް ސުވާލު އުފެދޭ އެތައްކަމެއް ވަނީ ފެންމަތިވެފައެވެ. މިމަޝްރޫޢުގެ އެގްރީމަންޓު ފަހުން މީޑިއާގައި ދައުރުވެފައިވާއިރު، އެގްރީމެންޓުގެ އެއްވެސް ހިސާބަކުން މިމަޝްރޫޢުގެ ތެރެއިން އިންޑިއާގެ މަޝްހޫރު ކުންފުނި ޓާޓާ ވަންކަމެއް އަދި ވަނީ ކިހިނެއްކަމެއް އެނގޭކަށްނެތެވެ.
އެހެންނަމަވެސް ދިވެހިސަރުކާރާއެކު ޓާޓާއިންވަނީ މި މަޝްރުޢުގެ މައްސަލާގައި ރަސްމީކޮށް ވެސް ބައްދަލުވުންތައް ބާއްވައި ވާހަކަދައްކާފައެވެ.
މި މަޝްރޫޢުގެ މަސައްކަތް ފަށާފައިވާ ސައިޓުތަކުގައި ހުރި ބޯޑުތަކުގައި ޓާޓާ ހައުސިން މިހެންލިޔެފައިވާއިރު، މިއީ ކިހިނެތްވާކަމެއްކަމެއް ނޭނގެއެވެ.
މާފަންނު އޯޑިއޯން ހުރި ބިމާއި، ނާދީގެބުން ނުވަތަ ހ.ބްލޫހެވަން ހުރިބިމުގައި އަޅާ ހައުސިން ޔުނިޓުތަކައި، ޅ.ޅޮސްއަލަފުށީގައި އަޅާ 35 ލަގްޒަރީ ވިލާ އިން ދިވެހިދައުލަތަށް އެއްވެސް ފައިދާއެއް ދިވެހިދައުލަތަށް ނުލިބޭއިރު، އެތަންތަނުން ލިބޭ ބޮޑުފައިދާ މަޝްރޫޢު ހިންގާފަރާތަށް ލިބޭގޮތަށް އެގްރީމެންޓަށް ބަދަލުގެނެސްފައިވާއިރު، މިއީ ކޮންމަޤުސަދެއްގައި ކޮށްފައިވާ ކަމެއްކަމާމެދު ސުވާލުއުފެދެއެވެ.
މިހާރު މި މަޝްރޫޢާގުޅޭ އޮޓިޓް ރިޕޯޓު ނެރެ ޢާއްމުކޮށްފައިވާއިރު، އެއިންވެސް ހާމަވަނީ މިމަޝްރޫޢަކީ މުޅި ދައުލަތަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ވެފައިވާ މަޝްރޫޢެއްކަމެވެ. އަދި ފަރުދާގެ ފުރަގަހުގައިތިބެގެން ކޮންމެވެސް ބަޔަކު މިކަމުގެ ނާޖާއިޒު ފައިދާ ނަގާފައިވާކަމެވެ.
