(9 އޭޕްރީލް 2023 ގައި ޝާއިއުކުރި ބަޔާ ގުޅޭ)
ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔާ ، ހައެއްކަމަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި ނިމިގޮސް ، އަލުން ރަސްކަމެއް ފެށުނެވެ. އެރަސްކަމުގެ ތެރޭގައި ، އުފެދި އުފަންވަމުން އައި ހަރުދަނާ ސިކުނޑިތަކެއްގެ މިސްރާބު އަނެއްކާވެސް ހުރީ ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ޖުމްހޫރީ ނިޒާމަކަށް ބަދަލުކުރުމުގެ މައްޗަށެވެ. އެހެނަސް ، ތަފާތު ސިފައެއްގައެވެ. ފުރިހަމަ މިނިވަންކަމާ އެކުގައެވެ. އިނގިރޭސީންގެ ބާރާއި ނުފޫޒާ ނުލައެވެ. ރާއްޖެޔަށް ސިޔާސީ މިނިވަންކަން ހޯއްދެވުމަށް ، އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރެވުނު ފިކުރީ ހަނގުރާމައިގެ މޭސްތިރިއަކީ ، ވެލާނާ ދަރިކޮޅަށް ނިސްބަތްވެވަޑައިގަންނަވާ ، އިބްރާހީމް ނާޞިރެވެ. އެކިލެގެފާނާއެކު ދެންތިއްބެވީ ، ޒުވާން ގްރޫޕެކެވެ. ރަނގަޅަށް ކިޔަވައިގެން ތިއްބެވި ، ދުނިޔެއަށް ލޯހުޅުވި ، ވެރިކަމުގެ ވަށްޓަފާޅިއަށް އަހުލުވެރި ، މާލޭގެ ބޮޑެތި ގޭގެޔަށް ނިސްބަތްވެވަޑައިގަންނަވާ ޒުވާން ބޭފުޅުންކޮޅެކެވެ. އެއީ ، ލޫނާރ ، ހިލާލީ ، އުތީމު އަދި އިސްދޫ ، ދިޔަމިގިލީ އަދި ހުރާގެއާއި އިސްދޫ ދަރިކޮޅަށް ނިސްބަތްވެވަޑައިގަންނަވާ ރަސްމަތިފުށުގެ ބޭފުޅުންނެވެ. ނޫމަރާގެއާއި އަތިރީގެ ، ވެލާނާގެއާއި ރޯނުގެ ، ކަކާގެއާއި ފާމުލަދޭރިގެ ، އެއްގަމުގެއާއި މިނޫންވެސް ނަންހުރިގޭގެއަށް ނިސްބަތްވެވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅުންނެވެ. އޭގެ ތެރެއިންވެސް ، ޚާއްޞަގޮތެއްގައި ، ނޫމަރާގޭ ޢަބްދުއްސައްތާރު މޫސާދީދީގެ ނަންފުޅު ފާހަގަ ކޮށްލެވެއެވެ. މިނިވަންކަން ހޯދުމަށް ، އިނގިރޭސީންނާ ރާއްޖެއާދެމެދު ދެކެވުނު ވާހަކަތަކުގެ އެންމެ މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރެއްވީ ޢަބްދުއްސައްތާރު މޫސާދީދީއެވެ.
ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ދިވެހި ޖައްވު އަލިވިލުނީ 11 ނޮވެމްބަރ 1968 ގައެވެ. ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސަކީ ، އިބްރާހީމް ނާޞިރު ރަންނަބަޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. ނާޞިރުގެ ވެރިކަމަކީ ، ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދުތައް ތަންފީޒުކުރުމުގެ ހަރުދަނާކަން ފެނިގެންދިޔަ ދުވަސްތަކެކެވެ. ހަމައެއާއެކު ، ހަރުކަށި އުޞޫލުތަކެއްގެ ތެރެއިން އަނިޔާވެރިކަމުގެ އަސަރުވެސް ފެނިގެންދިޔައެވެ. ސިޔާސީ މައިދާނަށް އަންހެނުން ނެރުއްވިއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަފަހަރަށް ، އަންހެން މިނިސްޓަރަކު ހަމަޖެއްސެވީ އެމަނިކުފާނެވެ. ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމުގެ ބަޠަލުގެ ލަޤަބް ލިބިވަޑައިގެންވާ ، ނާޞިރަކީ ، ދުނިޔޭގެ ތެރެޔަށް ރާއްޖެ ގެންދަވައި ދުނިޔެއަށ ރާއްޖެ ތަޢާރުފް ކުރެއްވި މުހިންމު ޞަޚުޞިއްޔަތެކެވެ. ގިނަޤައުމުތަކެއްގެ ދެކޮޅުހެދުމާއެކުވެސް ، އދ ގައި ރާއްޖެޔަށް ބައިވެރި ވެވުނެވެ. ހުޅުލޭ އިންޓަރނެޝަނަލް އެއަރޕޯރޓް ހެއްދެވިއެވެ. މަސްވެރިކަން ޒަމާނީ ކުރައްވައި ، މަސްދޯނީގައި އިންޖީނު އެޅުއްވިއެވެ. ރާއްޖެޔަށް ފަތުރުވެރިކަން ތަޢާރުފް ކުރެއްވިއެވެ. ސަރުކާރުގެ ސްކޫލްތަކުގައި އިންގްލިޝް މީޑިއަމްއަށް ކިޔަވައިދިނުން ފެށްޓެވީ އެކިލެގެފާނެވެ.
އިބްރާހީމް ނާޞިރަކީ ، ވިސްނުންފުޅުތޫނު ، ވިޔަފާރިޚިޔާލުގެ ބޭފުޅެކެވެ. އެކިލެގެފާނުގެ އަމިއްލަފުޅު ވިޔަފާރިތައް ފެށްޓެވީ ، ރާއްޖެޔަށް އަލަށް ތަޢާރުފް ކުރެއްވި ކަންކަމުންނެވެ. ފަތުރުވެރިކަން އެއީ އެކިލެގެފާނު އެންމެ އިސްކަންދެއްވި ދާއިރާއެވެ. އަމިއްލަފުޅު ވިޔަފާރީގައި ޙަރަކާތްތެރިވެވަޑައިގަތުމުގައި ، ޢިޚްތިޔާރު ގެއްލި ، މުދަލާއި ފައިސާގެމައްޗަށް ހިތްޕުޅު ލެނބިގެންދިޔައެވެ. ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް ރޭވުނު މަޝްހޫރު ކަޅު ބުރާސްފައްޗާއި ބޮޑު ބުރާސްފަތި އެއީ ނާޞިރާ ދެކޮޅަށް ރޭވުނު ބަޣާވާތެވެ. އެ ދެ ބަޣާވާތްވެސް ކާމިޔާޞުވިޔަކަ ނުދެއްވިއެވެ. އަދި އެންމެފަހުން ، ރައީސްކަމުގެ ދެ ދައުރު ފުރިހަމަ ކުރައްވައި ، ރާއްޖެ ދޫކުރައްވައި ސިންގަޕޫރަށް ހިޖުރަކުރެއްވިއެވެ. ސިންގަޕޫރުގައި ފެށްޓެވީ ސްޓޮކް ގަނެވިއްކުމުގެ ވިޔަފާރިއެވެ. ނާޞިރުގެ މައްޗަށް ޣައިރު ޙާޟިރުގައި ޙުކުމްކުރެވި ، އެކިލެގެފާނަށް ނިސްބަތްވާ މުދާ ދައުލަތަށް ނެގުނެވެ.
ރާއްޖޭގެ ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސް ، އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ، ނޣޢޥ އަވަހާރަވީ ، 22 ނޮވެމްބަރ 2008 ގައި ސިންގަޕޫރުގައެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ހަށިކޮޅު ރާއްޖެ ގެނެވި ، ރަސްމީ ޢިއްޒަތުގައި ވަޅުފުޅު ލެވުނީ ހުކުރު މިސްކިތުގައެވެ. މުޙައްމަދު އަމީން ، މާލެއަތޮޅު ފަޅުރަށެއްކަމުގައިވާ ، ވިހަމަނާފުށީގައި އަވަހާރަވުމުން ، އެކިލެގެފާނުގެ ހަށިކޮޅު މާލެ ނުގެނެވި ، ވަޅުފުޅުލެވުނީ އެ ފަޅުރަށުގައެވެ. ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ، ސިންގަޕޫރުގައި އަވަހާރަވުމުން ، ރާއްޖެއިން ބޭރުން އެހަށިކޮޅު މާލެ ގެނެވި ، ވަޅުފުޅު ލެވުނީ ފުރަމާލޭގައި ރަސްމީ ޢިއްޒަތުގައެވެ. އެއީ ނާޞިރަށް ޙައްޤު ދަރަޖައެވެ.
(ނުނިމޭ)
