މިޒަމާނުގައި އިސްލާމީ ދުނިޔެ ދުށް އެންމެ މަޝްހޫރު ތަަފްސީރު ޢިލްމުވެރިޔާ އައްޝައިޚް މުޙައްމަދު ޢަލީ އައްޞާބޫނީ އަވަހާރަވެއްޖެއެވެ. ސީރިޔަން ސްކޯލާސް އެސޯސިއޭޝަންގެ ރައީސުގެ މަގާމުގައި ހުންނެވި ޞާބޫނީ މިއަދުގެ ވަގުތެއްގައި ތުރުކީގެ ހުޅަނގު އުތުރުގައި އޮންނަ ރަށެއް ކަމުގައިވާ ޔަލޯވާގައި އަވަހާރަވިއިރު އޭނާގެ އުމުރުފުޅަކީ 91 އަހަރެވެ.
1955 ވަނަ އަހަރު އަލްއަޒްހަރު ޔުނިވަސިޓީގެ ފެކަލްޓީ އޮފް ޝަރީޢާއިން ޑިގްރީ ހާސިލުކުރެއްވި ޞާބޫނީއަކީ ފާއިތުވި ގަރުނުގައި އިސްްލާމީ ދުނިޔޭގައި އުފެދުނު ތަފްސީރާއި ޙަދީޘާއި ޤުރްއާނުގެ ޢިލްމުގެ އެންމެ މަޝްހޫރު ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރޭގައި ހިމެނިވަޑައިގަންނަވާ ޢިލްމުވެރިއެކެެވެ.
މީލާދީން 1930 ވަަނަ އަހަރު ސީރިޔާ (ސޫރިޔާ) ގެ ޙަލަބަށް އުފަންވެވަޑައިގަތް ޞާބޫނީ އޭނާގެ އިލްމީ ހަޔާތުގެ ބޮޑު ބައެެއް ހޭދަކުރެއްވީ މައްކާގައެެވެ.
ޖިއްދާގެ ކިންގް ޢަބްދުލްޢަޒީޒު ޔުނިވަސިޓީގެ މައްކާ ގޮފީގެ ފެކަލްޓީ އޮފް ޝަރީޢާ އެންޑް އިސްލާމިކް ސްޓަޑީޒްގެ އުސްތާޛެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން އޭނާ މައްކާއަށް ވަޑައިގަތީ 1962 ވަނަ އަހަރުއެވެ. ފަހުން ފެކަލްޓީ އޮފް އެޑިއުކޭޝަންގައި ކިޔަވައިދެއްވުމަށް ފަހު، 1981 ވަނަ އަހަރު ކިންގް ޢަބްދުލް ޢަޒީޒު ޔުނިވަސިޓީގެ މައްކާ ގޮފި ވަކި ޔުނިވަސިޓީއަކަށް ބަދަލުވެ އުއްމުލްޤުރާ ޔުނިވަސިޓީ އުފެދުމުން 1992 އަަހަރާ ހަމައަަށް އެ ޔުނިވަސިޓީގައި އޭނާ މަސައްކަތް ކުރެއްވިއެވެ.
މައްކާގައި ހުންނެވިއިރު އޭނާ ކޮންމެ ދުވަހަކު މައްކާގެ ޙަރަމްފުޅުގައި ތަފްސީރުގެ ދަރުސުދެއްވައެވެ. އަދި ހަފުތާއަކު އެެއް ދުވަހު ޖިއްދާގެ މިސްކިތެއްގައި ދަރުސުދެއްވައެވެ.
މުޙައްމަދު ޢަލީ އައްޞާބޫނީގެ 57 ފޮެތެއް ޗާޕުވެގެން ނުކުމެފައި ވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ތަފްސީރު ފޮތްތައް ކަމުގައިވާ: ޞަފްވަތުއްތަފާސީރު، މުޚްތަޞަރު ތަފްސީރު އިބްނިކަޘީރް، މުޚްތަޞަރު ތަފްސީރިއްޠަބަރީ، ރަވާއިޢުލްބަޔާން ފީ ތަފްސީރި އާޔާތިލް އަޙްކާމް އަދި އައްތަފްސީރު އަލްޥާޟިޙު އަލްމުޔައްސަރު އަދި ދުއްރަތުން ތަފާސީރް ހިމެނެއެވެ. އަދި ޤުރްއާނުގެ ޢިލްމުގެ ފޮތްތައް ކަމުގައިވާ އައްތިބްޔާން ފީ ޢުލޫމިލް ޤުރްއާން އަދި ޤަބަސޫ މިން ނޫރިލް ޤުރްއާން ހިމެނެއެވެ.
މައްކާގައި ދެއްވި ދަރުސުތަކާއި، ލިއުއްވި ފޮތްތަކުގެ އިތުރަށް ޓީީވީގައި އޭނާވަނީ ތަފްސީލު ޢިލްމަށް ބޮޑު ޚިދުމަތެއް ކުރައްވާފައެވެ. އޭނާ ޤުރްއާން ތަފްސީރު ޕްރޮގްރާމުގެ 600 ޓީވީ ޕްރޮގްރާމް ހުށަހަޅުުއްވާފައި ވެއެވެ.
ތަފްސީރު ޢިލްމަށް އޭނާ ކުރައްވާފައިވާ ޚިދުމަތުގެ އަގު ވަޒަންކުރުމުގެ ގޮތުގައި ދުބައި އިންޓަނޭޝަނަލް އެވޯޑުން ވަނީ އޭނާއަށް 2007 ވަނަ އަހަރުގެ އިސްލާމީ ޝަޚުޞިއްޔަތުގެ ޝަރަފު އަރުވާފައެވެ.
2011 ވަނަ އަހަރު ސީރިޔާގައި ބައްޝާރުލް އަސަދުގެ ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް ސީިރިޔާ ރައްޔިތުން ނުކުތުމުން އެކަމަށް ޞާބޫނީ ތާއީދުކުރެއްވިއެވެ. "ރައްޔިތުންގެ މައްޗަށް ޖައްބާރުވެ، މާތް ﷲގެ ދީނާ މުޅިން ދުރަށް ވެރިމީހާ ގޮސްފިނަމަ އޭނާއަކީ މުޖުރިމެއް. އޭނާއާ ދެކޮޅަށް ތެދުުވުން ވާޖިބު." ބައްޝާރާ ދެކޮޅަށް ރައްޔިތުން ނުކުތުމުން ޞާބޫނީ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.
ޞާބޫނީގެ އުމުރުގެ ފަހު ދުވަސްތައް ހޭދަކުރައްވާފައި ވަނީ ތުރުކީގައެވެ. އަޅުކަމާއި، ފޮތް ލިއުއްވުމުގައެވެ.
މާތް ﷲ މުޙައްމަދު ޢަލީ އައްޞާބޫނީގެ ފުރާނަފުޅަށް ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ނިޢުމަތް ލައްވާށިއެެވެ. އާމީން
