ހެޔޮވެރިކަމާއި ރިޔާސީ ބަޔާން

އެންމެ ފުރަތަމަ، ރާއްޖޭގައި ރިޔާސީ ބަޔާނެއް ހުށަހެޅުނީ، 1932 ވަނައަހަރު އުފެދި ޢަމަލުކުރެވެމުންދިޔަ، ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޤާނޫނު އަސާސީއާ ގުޅިގެންނެވެ. 1932 ވަނައަހަރު ހުށަހެޅުނީ، ޚުޠުބަތުލް ޢަރުޝިއެވެ. އެއީ 23 ޝަޢުބާން 1351 ގައެވެ. ވޭތުވެ ނުވަތަ ފާއިތުވެދާ އަހަރު، ދައުލަތުގެ ކަންކަން ހިނގައިދިޔަގޮތް ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން، ރައްޔިތުންނަށް އެންގުމަކީ، އެންމެފުރަތަމަ ޢަމަލުކުރެވިގެންދިޔަ ޤާނޫނު އަސާސީ ލާޒިމްކުރާ ކަމެކެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ފާސްކުރެވުނު ޤާނޫނު އަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރެވެމުން އައި އައުމުގައި، ރާއްޖޭގައި ރަސްކަމާއި ޖުމްހޫރީ ވެރިކަން ޤާއިމްކުރެވިގެންދިޔައެވެ. ރަސްކަމުގެ ފަރާތުން އިއްވަމުން ގެންދެވީ، ޚުޠުބަތުލް ޢަރުޝިއެވެ. ޖުމްހޫރީ ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން، އިއްވަމުން ގެންދެވީ ރިޔާސީ ބަޔާނެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ އިއްވުނު ޚުޠުބަތުލް ޢަރުޝިއަކީ، އޭރު ރަސްކަމުގައި ރެދަލިކުރައްވަމުން ގެންދެވި، ރަސްކަލުން، އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު ޝަމްސުއްދީން 3، އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނުގެ ފަރާތްޕުޅުން އިއްވުނު ޚުޠުބަތުލް ޢަރުޝިއެވެ. އެއީ، 6 ޞަފުޙާގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވީ ބަޔާނެކެވެ. 1932 ވަނައަހަރުން ފެށިގެން، މިހާތަނަށް، ޚުޠުބަތުލް ޢަރުޝިއާއި ރިޔާސީ ބަޔާނުގެ ގޮތުގައި 56 ބަޔާން، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅިފައިވާކަމަށް ރިކޯޑްތަކުން ދައްކައެވެ.

އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު ފަރީދުލް އައްވަލް ގެ ފުރަތަމަ ޚުޠުބަޠުލް ޢަރުޝި ހުށަހަޅުއްވައިފައިވަނީ 15 މުޙައްރަމް 1374 ގައެވެ. އެއީ 2 ޞަފުޙާގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ބަޔާނެކެވެ. ފުރަތަމަ ފަހަރަށް، ދައުލަތުގެ ފަރާތުން، ޢާންމު ރައްޔިތުންނަށް، ލޯނުދޫކުރައްވަން ފެއްޓެވިކަން މިބަޔާނުގައި ޢިއުލާން ކުރެވިގެންދިޔައެވެ. އަދި އޭރުގެ ސިލޯނު ސަރުކާރަށް، ދިވެހި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން، 1958 ވަނައަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ މަހުގެ ނިޔަލަށް ދަރާފައި އޮތް ދަރަނީގެ ހިސާބުވެސް އެބަޔާނުގައި ޢާންމު ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. އެއީ 55/157،445 ރު. (އެއްސަތޭކަ ފަންސާސް ހަތްހާސް ހަތަރު ސަތޭކަ ފަންސަޔާޅީސް ރުފިޔާ / ފަންސަވަންނަ ލާރި) އެވެ. އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު ފަރީދުލް އައްވަލް، އެންމެ ފުރަތަމަ ދެއްވީ، 2 ޞަފުޙާގެ ބަޔާނެއްނަމަވެސް، 1 އޮކްޓޯބަރ 1959 ގައި އެމަހާރަދުން ދެއްވި ޚުޠުބަތުލް ޢަރުޝިއަކީ 6 ޞަފުޙާގެ ބަޔާނެކެވެ.

އަލްއަމީރު މުޙައްމަދު އަމީން ދޮށިމޭނާ ކިލެގެފާނުގެ ވެރިކަމުގައި ހުށަހެޅިފައިވާ އެއްވެސް ބަޔާނެއްގެ ރިކޯރޑެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. ވެރިކަމުގައި ހުންނަވާ ބޭފުޅެއްގެ މައްޗަށް، ޤާނޫނު އަސާސީގައި ލާޒިމްކޮށްފައި އޮންނަކަމެއްކަމަށްވާތީ، ޤަބޫލުކުރެވޭގޮތުގައި، އަމީންދީދީވެސް، އެމަނިއްޕުޅުގެ ރިޔާސީ ވެރިކަމުގައި، މަޖިލީހަށް ބަޔާން ހުށަހަޅުއްވައިފައި ވާނެއެވެ. އެމަނިއްޕުޅަކީ، ދިވެހި އަދަބިއްޔާތުގައި ފުންނާބު އުސް، ބަސްމޮށުންތެރި، ލިޔުންތެރިކަމުގައި އަރައިހުންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. ދިވެހި ތާރީޚު ލިޔުއްވުމުގައިވެސް މެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެމަނިކުފާނުގެ  އެއްވެސް ރިޔާސީ ބަޔާނެއްގެ ރިކޯރޑެއް، މަޖިލީހުންވެސް ފެންނާކަށް ނެތެވެ. އެއީ ތާރީޚީ ހުސްކަމަކަށް ވެދާނެއެވެ.

ޞާޙިބުއްދައުލާ ސުމުއްވުލް އަމީރު އިބްރާހީމް ނާޞިރު ނޣޢވ، 23 ފެބްރުއަރީ 1978 ގައި ދެއްވި ރިޔާސީ ބަޔާނަކީ، 8 ޞަފުޙާގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ބަޔާނެކެވެ. އެބަޔާން ލިޔެވިފައި އޮތީ، ލެޓިން އަކުރުން ދިވެހިބަހުންނެވެ. ޢާންމުގޮތެއްގައި، ރައީސް އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ފަރާތްޕުޅުން މަޖިލީހަށް ރިޔާސީ ބަޔާން ހުށަހަޅުއްވައިފައިވަނީ، އެމަނިއްޕުޅު އިޚުތިޔާރުކުރައްވާ، ވަޒީރެކެވެ. ރައީސް އިބްރާހީމް ނާޞިރު ނޫން އެހެން ބޭފުޅަކު، ލެޓިންބަހުން ލިޔެވިފައިބަޔާނެއް ހުށަހަޅުއްވައިފައެއް ނުވެއެވެ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫނު ޢަބްދުލްޤައްޔޫމުގެ ފަރާތްޕުޅުން، މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުއްވި ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާން ހުށަހަޅުއްވައިފައިވަނީ، ޚުދު އެމަނިކުފާނު މަޖިލީހަށްވަޑައިގެން، 1979 ގައެވެ. 17 ފެބްރުއަރީ 1979 ގައި ހުށަހެޅުއްވި މި، ރިޔާސީ ބަޔާނަކީ 14 ޞަފުޙާގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ރިޔާސީ ބަޔާނެކެވެ. އެމަނިކުފާނު، ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތުމުގައި ކުރިމަތިވެވަޑައިގަތް މުހިންމު ކަންކަމާއި، އޭގެފަހުން ވެރިކަމާގުޅިގެންނާއި، ކުރީގެ ރައީސް، އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ ވެރިކަމާ ގުޅިގެން ހިނގައިދިޔަ އެކި ކަންކަމުގެ ތަޞައްވުރާއި ތަފުޞީލު، އެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ތަފުޞީލުކޮށްދެއްވައިފައި ވެއެވެ.

ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމަށް އައި ބަދަލުތަކާގުޅިގެން، އެކި ރަސްރަސްކަލުންނާއި ރައީސުން ހުށަހަޅުއްވާ ބަޔާނަކީ، އެކިގޮތަށް ހުށަހެޅިފައިހުރި ބަޔާންތަކެކެވެ. އެދުވަސްވަރެއްގެ ވެރިކަމާއި ސިޔާސީ ކަންކަމާގުޅިގެން، ރައްޔިތުންގެ މެދުގައްޔާއި ދައުލަތުގެ އެތެރޭގައި އަދި އެބޭފުޅެއްގެ ހިތްޕުޅުގައި ހުންނަ ކަންބޮޑުވުންތަކާއި، މާލީ ޙާލަތާއި ދައުލަތް ހިނގައިދިޔަ ގޮތުގެމައްޗަށް، ކޮންމެ ބޭފުޅަކުވެސް އަލިއަޅުއްވައިލައްވައިފައި އޮވެއެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ހުށަހެޅުނު ބަޔާންތައް ދާދި އެއްގޮތަކަށް ހުރިނަމަވެސް، ފަހުން ހުށަހެޅެމުންދިޔަ ބަޔާންތައް ދިގުވެ އެބަޔާންތަކުގައި ހުށަހެޅެމުންދިޔަ ބަހާތަކަށް ބަދަލު އައިސްފައި ވެއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް 1979 އިން ފެށިގެންނެވެ.

2007 ވަނައަހަރަށް، ރައީސް މައުމޫނު، މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުއްވި ބަޔާނަކީ އެމަނިކުފާނުގެ އެންމެ ފަހު ރިޔާސީ ބަޔާނެވެ. އެމަނިކުފާނުގެ ސަރުކާރު ހިންގެވުމުގެ ސިޔާސަތަކީ، އިޞްލާޙީ އެޖެންޑާގެ މަސައްކަތުގެ ފައިދާ، ދެމެހެއްޓެނިވިގޮތެއްގައި ރައްޔިތުންނަށް ލިބިދިނުމަށްޓަކައި، އުފައްދަވަންޖެހޭ މުއައްސަސާތައް އުފައްދަވައި، ހިންގުމުގެ ނިޒާމްތައް ޤާއިމްކުރައްވަމުން ގެންދެވުންކަމުގައި، އެއަހަރުގެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. އައްޑުއަތޮޅަށް، ސީދާ ޔޫރަޕުން ފަތުރުވެރިން ގެނައުމަށްޓަކައި، އައްޑުއަތޮޅު ގަމުގެ ވައިގެ ބަނދަރަށް، ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފްލައިޓްތައް، އެއަހަރު ދަތުރުކުރަން ފަށާގޮތަށް ހަމަޖެހިފައިވާ ކަމުގައިވެސް ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. އެއީ 16 ޞަފުޙާގެމައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ރިޔާސީ ބަޔާނެކެވެ. އެދުވަސްވަރުގެ ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މަޝްރަޙަށް އަންނަމުންދިޔަ ބަދަލުތަކާގުޅިގެން، ކުރިޔަށް އޮތް ރިޔާސީ ދައުރަށް ތައްޔާރުވެވަޑައިގަތުމަށް އަމާޒު ހިއްޕަވައިފައިވާ، ގިނަކަންތައްތަކެއް، އެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ހިމަނުއްވައިފައި ވެއެވެ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްފާޟިލް މުޙައްމަދު ނަޝީދުގެ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާނަކީ، 2008 ވަނައަހަރަށް، އެމަނިކުފާނު މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅުއްވި ބަޔާނެވެ. އެބަޔާނަކީވެސް، ވެރިކަމުގެ ނިޒާމަށް އައިސްފައިވާ ބަދަލުތަކާއި އެމަނިކުފާނުގެ ވެރިކަމުގައި ހުރި ކަންބޮޑުވުންތަކުގެ މައްޗަށް އަލިއަޅުއްވައިލައްވައިފައިވާ ބަޔާނެކެވެ. ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިޔާސަތަށް ބައްލަވައިލައްވައި އެމަނިކުފާނުގެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ފާހަގަ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ.

"ފަތުރުވެރިކަން ތަރައްޤީކުރުމަށް، ކުރީގެ ސަރުކާރުން ރަށްތައް ދޫކުރުމުގައި، ބޮޑުކުއްޔަށް ދޫކޮށް، ބޮޑެތި ޢަދަދުތައް އެޑްވާންސަށް ނަގާފައި. ރަށްތަކުގެ ތަރައްޤީކުރުމާ ގުޅިފައިވާ އެއަރޕޯރޓާއި ބަނދަރުތަކާ، އެހެން އޮނިގަނޑުތައް ބިނާވެފައި ނުވުމުގެ ސަބަބުން، އެރަށްރަށް ތަރައްޤީކުރުމަށް އެރަށްތައް ލިބުނު ފަރާތްތައް އޮތީ، އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ނުހޯދިފައި. 2008 ނިމުނުއިރު، ދޫކޮށްފައިވާ 68 ރަށުގެ ތެރެއިން ހުޅުވިފައިވަނީ އެންމެ 5 ރަށް"

"ސަރުކާރަށް ނުކުރެވޭވަރަށް، އަދި ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދަށް ތަޙައްމަލުނުކުރެވޭނެ މިންވަރަށް، ޕަބްލިކް ސެކްޓަރ އިންވެސްޓްމަންޓް ޕްރޮގްރާމެއް އުފައްދައި، އެޕްރޮގްރާމް ސަރުކާރުގެ ބަޖެޓްގެތެރެއިން ހިންގަން އުޅުތީވެ، ރާއްޖޭގެ މާލިއްޔަތުވެސް، އިޤްތިޞާދުވެސް ޙަޤީޤަތުގައި މިއޮތް ޙާލަތުގައި މިއޮތީ " ރައީސް ނަޝީދުގެ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ފާހަގަ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. " މިޙާލަތުގެ އަދި އެހެން މާ ފުޅާވެގެންވާ އަޞްލެއް އެބައޮތް. ސަރުކާރުގެ އިސްރާފާއި ސަރުކާރުގެ ބޭކާރު ޚަރަދު އިތުރުވެގެންގޮސްފައިވާ މިންވަރާއި، ކަރަޕްޝަން ފުޅާވެފައި އޮތް ދަރަޖަ. އޮޑިޓަރ ޖެނެރަލްގެ ކޮންމެ ރިޕޯޓެއް އިނގިލި ދިއްކުރަމުންދަނީ އެތައް އެތައް ބިލިއަން ރުފިޔާއެއްގެ ގެއްލުމަށް، ކަރަޕްޝަނަށް، ނާޖާއިޒް ފައިދާއަށް." ރާއްޖޭގެ މާލީ އަދި އިޤްތިޞާދީ ޙާލަތަށް ބައްލަވައި ރައީސް ނަޝީދު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ރައީސް ނަޝީދުގެ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާނަކީ 15 ޞަފުޙާގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވީ ބަޔާނެކެވެ. މިއީ، ބަހުގެ އެތުރުމާއި އަދަބީ ކުށްތަކެއްހުރި ނަމަވެސް، ގިނަޕާރޓީ ބައިވެރިވާ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމެއް، ރާއްޖޭގައި ޤާއިމްވުމަށްފަހު، ރައީސަކު މަޖިލީހަށް ދެއްވި ފުރަތަމަ ބަޔާނެވެ.

ޑރ. މުޙައްމަދު ވަޙީދު ޙަސަން މަނިކުގެ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާން އިއްވެވީ، 119 މާރޗް 2012 ގައެވެ. އެބަޔާނުގައި ޑރ. ވަޙީދު ފާހަގަ ކުރައްވައިފައިވާ ގޮތުގައި " ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ އަދި މާލީ ޙާލަތު އޮތީ ވަރަށް ނާޒުކް ފައްތަރެއްގައެވެ. ދައުލަތަށްލިބޭ އާމްދަނީއަށްވުރެ، ޚަރަދުތައްވަނީ އެތައްތަނަކުން މައްޗަށް ގޮސްފައެވެ. ޑެފިސިޓްގެ ގޮތުގައި 3 ބިލިއަން ރުފިޔާ އެބައޮތެވެ. “ދަނޑުވެރިކަމުގެ ސިޔާސަތަށް ބައްލަވައިލައްވައި، ޑރ. ވަޙީދުގެ ބަޔާނުގައި ފާހަގަ ކުރައްވައިފައިވާ ގޮތުގައި، “ހައްދުންމަތީ ގަމުގައި، ދަނޑުވެރިކަމުގެ ދިރާސާތައްކޮށް، ދަނޑުވެރިން ތަމްރީނުކުރާނެ ޚާއްޞަ ސްކޫލެއް ޤާއިމްކުރުމުގެ މަސައްކަތް މިހާރުދަނީ ކުރެވެމުން” ކަން ފާހަގަ ކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ޑރ. ވަޙީދުގެ ރިޔާސީ ބަޔާނަކީ، ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ހަލަބޮލި މަޝްރަޙުގައި، މެންބަރުންގެ ހަޅޭކާއި އަޑުގަދަކުރުމުގެ ތެރެއިން، އުނދަގޫ ޙާލަތެއްގައި އިއްވުނު ފުރަތަމަ ބަޔާނެވެ. ކުރިޔަށް ނުގެންދެވިގެން، އެތައްފަހަރަކު ހުއްޓާލައްވަން ޖެހިވަޑައިގަތެވެ. މަޖިލީހަށް ޚާއްޞަކުރެވިފައިވާ ސަލާމަތީ ބާރުތަކުގެ އެހީ، އެތައްފަހަރަކު ބޭނުންކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގަތެވެ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްފާޟިލް ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމުގެ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާން އިއްވެވީ، 3 މާރޗް 2014 ގައެވެ. ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި ގިނަޕާރޓީތަކެއްގެ މެންބަރުން ތިއްބެވުމާއެކު، ފަހަކަށް އައިސް މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅޭ ބަޔާން ތަކަކީ، އިއްވާލަން އެހައި ފަސޭހަ އެއްޗަކަށް ނުވެއެވެ. މަޖިލީހަކީ ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މަޝްރަޙު އެންމެ ފަސޭހައިން ސާފުކޮށް ފެންނާނެ އެއްތަނެވެ. ތަފާތު ފިކުރުގެ މެންބަރުންނާއި ތަފާތު ޕާރޓީތަކުގެ މެންބަރުންގެ ޚިޔާލާއި ވިސްނުމުގެ ތެރެއިން، އަޑުފައްގަނޑު ގަދަވެފައި  ހަލަބޮލިކަން އިންތިހާއެވެ. ރައީސް ޔާމީންގެ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައިވެސް ދަނޑުވވެރިކަމުގެ ސިޔާސަތަށްވެސް އަލިއަޅުއްވައިލައްވާފައި ވެއެވެ. މެންބަރުންގެ ހަޅޭކާއި އަޑުގަދަކުރުމުގެ ތެރެއިން، ރައީސް ޔާމީނުގެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.”ކުޑަބިންކޮޅެއްގައި އާ ޓެކްނޮލޮޖީގެ ވަޞީލަތް ބޭނުންކޮށްގެން، ޒަމާނީ ދަނޑުވެރިކަން ތަޢާރުފް ކުރުމުގެ މަޤްޞަދުގައި، 12 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ލޯނު ޕްރޮގްރާމެއް މިހާރުވަނީ ފަށައިފާ”.

ދަނޑުވެރިކަމުގެ މައްޗަށް ރައީސް ޔާމީނު އިތުރަށް ބައްލަވައިލައްވައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.”ރާއްޖެޔަށް އިމްޕޯރޓް ކުރެވޭ ތަކެތި މަދުކުރުމަށްޓަކައި، އިމްޕޯރޓްކުރާ ދަނޑުވެރިކަމުގެ 5 ބާވަތެއް، ރާއްޖޭގައި އުފައްދާ، އެބާވަތްތައް އުފައްދާ މިންވަރު މަދުކުރުމުގެ ޕްރޮގްރާމެއް މިއަހަރުތެރޭ ފެށޭނެ”

ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހަށް އިއްވޭ، ރިޔާސީ ބަޔާންތަކުގައި ރައީސުން އަދި ޚުޠުބަތުލް ޢަރުޝީގައި ރަސްރަސްކަލުން ވިދާޅުވެފައި ހުންނަ ގިނަ ކަންތައްތަކަކީ، އެބޭފުޅުންގެ ހިތްޕުޅުގައި އޮންނަ ޤައުމީ ތަޞައްވުރެވެ. އެކިސަބަބާހުރެ، އެހުރިހައިކަމެއް ފުރިހަމަވެގެންނެއް ނުދެއެވެ. އައްޑޫ އެއަރޕޯރޓް ތަރައްޤީކަމަށްވިޔަސް އަދި ދަނޑުވެރިކަންކަމަށްވިޔަސް މެއެވެ.

ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙުގެ ފުރަތަމަ ރިޔާސީ ބަޔާން އިއްވެވީ 2019 ވަނައަހަރު އެވެ. 7 ފެބްރުއަރީ 1019 ގައެވެ. ކޯވިޑްގެ ޢާލަމީ ވަބާ ފެށިގެން މުޅިދުނިޔެ ހުއްޓިފައިވާ ދުވަސްވަރެއްގައެވެ. އެހެންނަމަވެސް، އެބަޔާނަކީ، ޙާލަތާ ގުޅުއްވައި، ރައީސް ޞާލިޙު ދެއްވި ވަރަށް ފުރިހަމަ ބަޔާނެކެވެ. ރިޔާސީ ބަޔާން ފެއްޓެވީ، ވެރިކަމާ ޙަވާލުވެވަޑައިގެންނެވި އިރު، ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ މަޝްރަޙު އޮތްގޮތުގެ މައްޗަށް ބައްލަވައިލައްވަމުންނެވެ.”އިޖްތިމާޢީ ފޭރާން އޮތީ، ވީދި ހަސްފަސް ނެތިފާ. ރާއްޖޭގެ ހުރިހައި ސިޔާސީ ލީޑަރުންނާއި އިޞްލާޙަށް މަސައްކަތްކުރި ގިނަބަޔަކު ތިބީ، ނުޙައްޤުން ޙުކުމްތަކެއްގައި ކަސްތޮޅު އެޅިފައި.” 24 ޞަފުޙާގެ ބަޔާން ފައްޓަވަމުން ރައީސް ޞާލިޙު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.

ތަޣައްޔަރުވެފައި އޮތް ވެރިކަމާއި ނަޟާޙަތްތެރިކަންގެއްލިފައި އޮތް މާލީ އަދި އިޤްޠިޞާދީ މިނިވަންކަމާއި، މަގުއޮޅިފައިވާ މަސައްކަތްތެރިކަމުގެ މާޙައުލުގައި ވެރިކަން ފައްޓަވައިގެން، ކުރިމަތިވެވަޑައިގެންނެވި ގޮންޖެހުންތައް އަދި ކޯވިޑްގެޢާލަމީ ވަބާގައި ރާއްޖެ އޮތް ޙާލަތުގެ ކިލަނބުކަމާއެކުވެސް، ރައްޔިތުންނަށް އުއްމީދުތަކެއް ލިބިގެންދިޔަ ރިޔާސީ ބަޔާނަކަށް، އެބަޔާން ވެގެންދިޔައެވެ. ރައީސް ޞާލިޙުގެ ދެވަނަ ރިޔާސީ ބަޔާނަކީވެސް، ކުރީއަހަރުގެ ބަޔާނަށް އަލިކަންގެނެސްދިން، އުއްމީދީ ބަޔާނެކެވެ.

އިޤްޠިޞާދީގޮތުން ޤައުމަށްލިބިގެންދާ ކުރިއެރުމާއި ކާމިޔާބީއަކީ ސީދާގޮތުންނާއި ނުސީދާގޮތުން، ރައްޔިތުންގެ ދިރިއުޅުމާގުޅިފައިއޮންނަ ޙަރަކާތެކެވެ. ރިޔާސީބަޔާންތަކުގައި ޤައުމުގެ އިޤްޠިޞާދީ ޙަރަކާތްތަކުގެ މައްޗަށާއި ކުރިޔަށް ކުރެވޭ އުއްމީދުތަކަށް ހުރިހައި ބޭފުޅުންވެސް، ރިޔާސީބަޔާނުގައި އަލިއަޅުއްވައި ލައްވައެވެ. ދަނޑުވެރިކަމަކީ، އެކިބޭފުޅުންގެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ގިނަފަހަރަށް ފާހަގަކުރައްވައިފާ ނޯންނަ ޞިނާޢަތެކެވެ. ޢަމަލީގޮތުން ފިޔަވަޅެއްނޭޅި އޮތްނަމަވެސް، ޑރ. ވަޙީދުގެ 2012 ވަނައަހަރުގެ ބަޔާނުގައި، ހައްދުންމަތީ ގަމުގައި ދަނޑުވެރިކަމުގެ ތަމްރީންދޭ ސްކޫލެއް ޤާއިމްކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރެވެމުންދާކަން ފާހަގަ ކުރެއްވިއެވެ. އަދި ރައީސް ޔާމީނުގެ 2014 ވަނައަހަރުގެ ބަޔާނުގައި، ޒަމާނީ ދަނޑުވެރިކަން ތަރައްޤީކުރުމަށް 12 މިލިއަން ރުފިޔާގެ ލޯނު ޕްރޮގްރާމެއްގެ ވާހަކަ ގެންނަވާފައި ވެއެވެ. އަދި ރާއްޖެޔަށް އިމްޕޯރޓްކުރެވޭތަކެތި މަދުކުރުމަށްޓަކައި، އިމްޕޯރޓްކުރާ ދަނޑުވެރިކަމުގެ 5 ބާވަތެއް ރާއްޖޭގައި އުފައްދައި، އެބާވަތްތައް އުފައްދާ މިންވަރު މަދުކުރުމުގެ ޕްރޮގްރާމެއް އެއަހަރުގެ ތެރޭ ފައްޓަވާނެކަމަށްވެސް ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ.

 “ދަނޑުވެރިން އެންމެބޮޑަށް އެދޭ އެއްކަމަކީ، އެފަރާތްތަކުގެ އުފެއްދުންތައް މާރކެޓްކޮށް، ވިއްކާ އަދި ފަސޭހައިން ފައިސާލިބޭނެ އިންތިޒާމްތައް ހަމަޖެހިގެންދިއުން.”ރާއްޖޭގެ އިޤްޠިޞާދީ ޙާލަތަށް ބައްލަވައި ލައްވަމުން، ރައީސް ޞާލިޙުގެ 2020 ގެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. ރައީސް ޞާލިޙުގެ ރިޔާސީ ބަޔާނުގައި ވިދާޅުވެފައިވާ ދަނޑުވެރިކަމާގުޅޭ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން، 2020 ވަނައަހަރުގެ އެޕްރީލްމަހު، އެގްރޯނެޝަނަލް ކޯރޕަރޭޝަން އުފެއްދެވިއެވެ. އަދި އެކުންފުނީގެ ދަނޑުވެރިކަމާގުޅުންހުރި ޙަރަކާތްތައް ވަގުތުން ތަންފީޒު ވަމުންދިޔައެވެ. ރައީސް ޞާލިޙު އެވިދާޅުވި މިންވަރަށްވުރެ ފުޅައުކޮށް، އެގްރޯނެޝަނަލް ކޯރޕަރޭޝަން ނުވަތަ އެގްރޯނެޓްގެ މަސައްކަތް ފެށިގެންދިޔައެވެ.

ދަނޑުވެރިކަންކަމަށްވިޔަސް އަދި ބިދޭސީ މަސައްކަތުމީހުންނާބެހޭ ކަންކަން ކަމަށްވިޔަސް ނުވަތަ އިޤްޠިޞާދީ ދުޅަހެޔޮކަމާއި ވިޔަފާރީގެ ސިޔާސަތުކަމަށްވިޔަސް، މިނިސްޓަރ ފައްޔާޒުވަނީ، އެހެން އެއްވެސް ސަރުކާރެއްގައި ކުރަންބުނެ ނުކުރެވި، ނުފެށިހުރި އެތައްކަމެއް ފައްޓަވައިފައެވެ. ދަނޑުވެރިކަމާބެހޭ ވާހަކަ ރިޔާސީ ބަޔާންތަކުން ކުރިންވެސް ފެނުނެވެ. ޢަމަލީ ސިފައެއް ނުގެނެވެއެވެ. މިނިސްޓަރ ފައްޔާޒުގެ މަސައްކަތްޕުޅުން، އެގްރޯނެޓްގެ ކޮންޓްރެކްޓް ފާރމިންގވަނީ މުޅިރާއްޖެޔަށް ތަޢާރުފް ކުރެވިފައެވެ. އެގްރޯނެޓް އުފަންވީއިރު، ސަރުކާރުން ޙަވާލުކުރެއްވީ 43 ރަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ކޮންޓްރެކްޓް ފާރމިންގގެ މަސައްކަތް ރައްޔިތުން ބަލައިގަނެ، އިތުރު 25 ރަށެއްގެ ރައްޔިތުން މި ޕްރޮގްރާމުގައި ބައިވެރިކޮށްދޭން އެދުމުން އެރަށްރަށް ބައިވެރިކުރެވި އެގްރޯނެޓުގެ ދަނޑުވެރިން ތިބި ރަށްރަށުގެ ޢަދަދު އެވަނީ 68 އަށް އަރާފައެވެ. މީގެ އިތުރަށް، މަސައްކަތް ނުފެށޭ އެތައް ރަށެއް އަދިވެސް އެބަހުއްޓެވެ. މިހާތަނަށް، ރާއްޖޭގެ އެކިރަށްރަށުން  200 އަށްވުރެ ގިނަ ދަނޑުވެރިންނަށް ދަނޑުހައްދަން މާލީ އަދި ފަންނީ ތަމްރީނާއި އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީ، އެބައިމީހުން އުފައްދާ ތަކެތި، އެގްރޯނެޓުން ގަނެ 5 ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ފައިސާލިބޭނެމަގުވަނީ ފަހިކޮށްދީފައެވެ. މިއީ ހެޔޮވެރިކަމާއި ރިޔާސީ ބަޔާނުގެ ރިވެތި މިސާލެކެވެ.

ޤަވާޢިދާޚިލާފަށް ރާއްޖޭގައި މަސައްކަތްކުރާ އެތައްހާސް ބަޔަކު ރާއްޖެއިންވަނީ ފޮނުވައިލެވިފައެވެ. އެއީ ޑރ. ވަޙީދުގެ ސަރުކާރުންފެށިގެން، ރައީސް ޔާމީނުގެ ވެރިކަން ނިމުމާހަމަޔަށް،”ވިދާޅުވެގެން”ހުއްދަދީގެން އެކިގޮތްގޮތަށް ރާއްޖެޔަށް އެތެރެކުރެވިފައިވާ ބަޔެކެވެ. އެއީ އެހައި ފަސޭހައިން ފޮނުވައިލެވެން އޮތް ބައެއްނޫނެވެ. އެހެނަސް، ކުރިމަތިވެވަޑައިގެންނެވި ގޮންޖެހުންތަކާއެކުވެސް، 9 ހާހަށްވުރެ ގިނަބިދޭސީން 2020 ވަނައަހަރު ވަނީ ސަރުކާރުން ފޮނުވައިލާފައެވެ. އަދި 2021 ވަނައަހަރު އޭގެތެރެއިން އެތައްބަޔަކު ވަނީ ރެގިއުލަރައިޒް ކުރެވިފައެވެ. މިއީވެސް ކުރީގެ އެއްވެސް ސަރުކާރަކަށް ޙާޞިލްކުރެވިފައިނެތް ކަމެކެވެ. މިނިސްޓަރ ފައްޔާޒުގެ މަސައްކަތްޕުޅެވެ.