ޖުމްހޫރީ މައިދާނުގެ ހުޅަނގު ފަރާތުން މެދަކާ ހަމައިން ހުޅަނގަށް ދާއިރު ކަންމަތީގައި އޭރު ހުންނަ ދެބުރި އިމާރާތަކީ އޭރުގެ ނޮވެލްޓީ ޕްރެސްއެވެ. އެތަނުން އެންމެ 50 ލާރިއަށް ކުޑަކުޑަ ފޮތެއް އަޅުގަނޑު ގަތީމެވެ. ހަނދާންވާ ގޮތުގައި ފޮތުގެ ސައިޒަކީ 4 އިންޗި 3 އިންޗި ބައެވެ. ފޮތުގެ ނަމަކީ، "ނަވަތަ" އެވެ. ބޭރުގަނޑުގެ ތިރީ ވާތްފަރާތު ކަނުގައި "ޢަލީ މާހިރު މ. އޯރްމާން" ޖަހައިފައި އޮވެއެވެ. ހަނދާންވާ ގޮތުން "ޢަލީ މާހިރު" އަޅައިފައި އޮންނަނީ ޢަރަބި އަކުރުންނެވެ.
މަޝްހޫރު ނަމުން ނަމަ، މާފަންނު ގްލޯރީގޭ އަލްއުސްތާޒު ޢަލީ މާހިރުގެ ނަންފުޅު އެންމެ ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަވީ އެ ހިސާބުންނެވެ. އެއީ 1978ގެ ކުރީ ކޮޅެވެ. ފަހުން އެނގުނު ގޮތުގައި އެ ފޮތަކީ، ނޮވެލްޓީގެ ވެރިޔާ، މ. ވާރޭވިލާ ޢަލީ ޙުސައިންގެ އެދިވަޑައިގަތުމަކަށް 1975 ހިސާބުގައި ޢަލީ މާހިރު، އެކުލަވައިލެއްވި ފޮތެކެވެ. އެ ފޮތް 2005ވަނަ އަހަރު، ނޮވެލްޓީ ޕްރިންޓާރސް އެންޑް ޕަބްލިޝާރޒްއިން ބޭރުގަނޑު ޒަމާނީ ކޮށްލައްވާފައި އަލުން ވަނީ ޗާޕު ކުރައްވައިފައެވެ. ޒަމާނާ އެކު ފޮތުގެ އަގު ވެސް 10 ގުނަ ބޮޑުވިއެވެ.
އަލްއުސްތާޒު ޢަލީ މާހިރު، ފުރަތަމަ ކިޔަވާ ވިދާޅުވީ މިސްރުގެ އަލްއަޒްހަރު ޔުނިވަރސިޓީންނެވެ. އަޒްހަރުގެ މައުހަދުގައި އުޅުއްވުމަށް ފަހު (އަޅުގަނޑަށް މައުލޫމާތު ލިބުނު ގޮތުގައި) ބަދަލުވެވަޑައިގަތީ ކައިރޯ ޔުނިވަރސިޓީއަށެވެ. 1960ގެ ކުރީކޮޅު ރާއްޖެ ވަޑައިގަތީ އެ ޔުނިވަރސިޓީގައި އުޅުއްވައިފައެވެ. ރާއްޖޭގައި ޢަލީ މާހިރު މަޝްހޫރުވެވަޑައިގެންފައިވަނީ، ހިސާބު ޢިލްމުގެ މާހިރެއްގެ އިތުރުން ޓެކްނިކަލް ގޮތުން މޮޅު އިންޖިނޭރެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ޢަމަލީ ގޮތުން މަސައްކަތްޕުޅު ނުކުރެއްވި ނަމަވެސް އިންޖީނަށް ދިމާވާ މައްސަލަތައް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ވިދާޅުވެދެއްވައި މައްސަލަތަކަށް ހައްލު ހޯއްދަވައިދެއްވާކަމަށް ވެއެވެ.
މާހިރަކީ، މުދައްރިސެކެވެ. މިސްރުން އެނބުރި ރާއްޖެވަޑައިގަތީއްސުރެ، ރަސްމީ ވަޒީފާގެ އިތުރު ގޭގައި ކިޔަވައިދެއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. ހިސާބާއި އިނގިރޭސިއާ ޢަރަތްބާއި އުރުދޫއާއި އަދި ނެވިގޭޝަންގެ ހިސާބުގެ ބައެވެ. ދޭތެރެއަކުން މެދުކެނޑުމެއް އައި ނަމަވެހެވެ. 1965ވަނަ އަހަރުގެ މޭ މަހުގެ 15ވަނަ ދުވަހު "ވިޔަފާރިމިއަދު"ގައި ޖެއްސެވި އިއުލާނެއްގައި އަނެއްކާވެސް ކިޔަވައިދެއްވަން ފެއްޓެވި ވާހަކައާއި އެކަމަށް އެދޭ މީހުން މާފަންނު ގްލޯރީގެއިން ބައްދަލުކޮށްލުމަށް އެދިވަޑައިގެންފައި އޮތެވެ. އެއީ ރާއްޖޭގައި ތެލެފޯނު އާންމުވުމުގެ ކުރީގެ ޒަމާނެއްކަމުންނެވެ.
ވިޔަފާރިމިއަދުން، މާހިރުގެ ބައެއް ލިޔުއްވުން ދުށް ހަނދާންވެއެވެ. "ނާއިބުންނާއި ޚަޠީބުން މުދިމުންނަށް ވަރަށް ބޭނުންތެރި ތަރިކަ މުދަލާބެހޭ" ފޮެތެއް ވެސް ނެރުއްވިއެވެ. އެ ޒަމާނުގެ އަގުން ފޮތެއް ވިއްކެވީ އެންމެ 5 ރުފިޔާއަށެވެ. ކަލަންޑަރު ވެސް ހެއްދެވިއެވެ. 1967ވަނަ އަހަރު ކަލަންޑަރެއް ވިއްކެވީ ހަމަ އެންމެ ރުފިޔާއަކަށެވެ.
އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި މާހިރަކީ، ރާޒުވާ ކުޅުއްވުމަށް ވެސް ވަރަށް މޮޅު ބޭފުޅެކެވެ.
ޢަލީ މާހިރުވަނީ، ސަރުކާރުގެ ތަފާތު ދައިރާތަކެއްގައި ޚިދުމަތް ކުރައްވައިފައެވެ. އެ ގޮތުން، 1967ގައި ވަނީ ވުޒާރަތުއް ޞިއްޙާ (ނ)ގެ ސެކްރެޓަރީކަން ކުރައްވާފައެވެ. ހަމަ އެ އަހަރުގެ މޭ މަހު، މަޙްކަމަތުއް ޝަރްޢިއްޔަގެ ނާއިބު ބޭކަލެއްގެ މަގާމަށް ބަދަލު ކުރައްވައިފައިވެއެވެ. އެއަށް ފަހު، 1968ން ފެށިގެން މިނިސްޓްރީ އޮފް ޖަސްޓިސް (ކ) (ފަހުން،ތެފްޓް ޓްރެއިލްސް ޑިވިޝަން)އާއި މިނިސްޓްރީ އޮފް ޖަސްޓިސް (ށ) (ފަހުން، ޕްރޮޕަޓީ އެންޑް އޯޝިޕް ޑިވިޝަން)ގެ ގާޒީކަން ކުރެއްވިއެވެ. އެއަށްފަހު، ބޮޑު އިސްޓޯރުގެ މެނޭޖަރުކަމުގައި ހުންނަވަނިކޮށް، 15 ސެޕްޓެންބަރު 1973ގައި މަޖީދީ ކުތުބުޚާނާ (މިހާރުގެ ގައުމީ ކުތުބުޚާނާ)ގެ ވެރިޔާގެ މަގާމަށް ބަދަލުކުރެއްވިއެވެ. އެ މަގާމުން، 19 ފެބުރުވަރީ 1976ގައި ވަނީ، ބްރީޗް އޮފް ލޯ އެންޑް ޕޮލިޓިކަލް ޓްރައިލްސް ޑިވިޝަންގެ ގާޒީކަމަށް ބަދަލުކުރައްވައިފައެވެ. ލިބިފައިވާ މައުލޫމާތު ކުށްކަމުގައި ނުވާ ނަމަ، އެ މަގާމުގައި ހުންނަވާފައި އިސްތިއުފާ ދެއްވީއެވެ.
އަޅުގަނޑު ޤައުމީ ކުތުބުޚާނާގެ މެންބަރަކަށްވީ 4 ޖަނަވަރީ 1987ގައެވެ. ނަމަވެސް، 1980ން ފެށިގެން ވަރަށް ގިނައިން ލައިބްރަރީއަށް ދިޔައީމެވެ. އޭރު ލައިބްރަރީ އާންމުކޮށް ފެންނަ އެއްބޭފުޅަކީ، އަލްއުސްތާޒު ޢަލީ މާހިރެވެ. އާންމުކޮށް އިންނަވާނީ ތަންކޮޅެއް އެކަހެރިކޮށެވެ. ފޮތް ވިދާޅުވާނީ ތަންކޮޅެއް އަޑުވީއްލަވައެވެ. އެކަމަކު އެހެން މީހުންނަށް އުނދަގޫވާ ވަރަކަށް ނޫނެވެ. އަރަބި އުރުދޫ އިނގިރޭސި ފޮތާއި ނޫސް މަޖައްލާ ވިދާޅުވާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.
ލައިބްރަރީއާ ޢަލީ މާހިރާ ގުޅިގެން އަޑުއަހާފައި އޮންނަ ވާހަކައެއް ހިއްސާ ކޮށްލާނަމެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ލައިބްރަރީ ހުންނަނީ ގ. ބިއްލޫރިޖެހިގޭގައެވެ. އެއީ، ރައީސް މުޙައްމަދު ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި މާލޭ ސިޓީ ކައުންސިލު ހިނގަމުންދިޔަ އިމާރާތެވެ. އޭރު 5 ޖަހާއިރު ލައިބްރަރީ ބަންދުކުރެއެވެ. ހަނދާންވާ ގޮތުގައި 5 ޖަހަން 15އަށް ވުމުން ބަނދުކުރާ ގަޑި ގާތްވާކަން ހަނދާކޮށް ދިނުމަށް ރަނގަބީލެއް ޖަހައެވެ. އެކަމަކު އަޅުގަނޑު ވެސް ބައެއް ދުވަސްދުވަހު އެންމެ ފަހު ވަގުތަށް ވެސް ނުނުކުމެ އިންނަމެވެ. އޭރު ލައިބްރަރީ ހުންނަނީ އޭސީކޮށްފައެއް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން ލައިބްރަރީގެ ރަސްމީ ގަޑީގައި ވަށައިގެން ހުންނަ ކުޑަދޮރުތައް ހުންނަނީ ހުޅުވައިފައެވެ. ގަޑިޖެހުމުން މީހުން އެތެރޭގައި ތިބިއްޔާ ގަޑިޖެހުނު ވާހަކަ ބުނުމަށާއި ކުޑަދޮރުތައް ލެއްޕުމަށް މުވައްޒަފަކު އަންނާނެއެވެ.
ކުރިން ވެސް ދަންނަވައިލެވުނު ފަދައިން އެކަހެރިކޮށް އިންނެވުމަކީ، މާހިރު ކުރައްވާކަމަކަށް ވާތީ ބަންދުކުރާ މުވައްޒަފަކަށް މާހިރު އިންނެވިކަމެއް އެނގިއެއް ނުލެއްވިއެވެ. އަދި މާހިރަކަށް ވެސް ފޮތުގެ ތެރެއަށް ވެންނެވިފައި އިންނެވި ވަރުން ބަންދުކުރަން އުޅޭކަމުގެ އިހުސާސެއް ނުކުރެއްވުނެވެ. އެދުވަހަށް ލައިބްރަރީ ބަންދުކުރެއްވީއެވެ.
އޭރު ލައިބްރަރީ ހުންނަނީ މައި ހޯލަކާއި ކޮޓަރިތަކެއްގެ ހިމެނޭ ގޮތަށެވެ. މާހިރު ގިނައިން އިންނަވަނީ އުރުދޫ ފޮތްތަކުގެ ބައިގައެވެ. ކޮންމެ އަކަސް އެދުވަހު ލައިބްރަރީ ބަންދުކުރިއިރު މާހިރު އިންނެވީ އެތެރޭގައެވެ. ފަހުން ނުކުމެވަޑައިގަންނަވަން ބެއްލެވިއިރު ލައިބްރަރީ ހުރީ ތަޅުލައިފައެވެ. އޭރު އެއީ ހަމައެކަނި، މޭޒުމަތީ ފޯނުގެ ޒަމާން ކަމުން އެތާހުރި ފޯނަކުން ލައިބްރަރީގެ އިސް ބޭފުޅަކަށް ގުޅުއްވުމުން، މުވައްޒަފަކު ފޮނުއްވައިގެން ލައިބްރަރީ ހުޅުއްވައިދެއްވީމާ ނުކުމެވަޑައިގަތީއެވެ.
މާހިރު ލައިބްރަރީގެ ވެރިޔާގެ މަގާމުގައި ހުންނެވި ދުވަސްވަރު ގިނަ އަދަދެއްގެ ފޮތްތަކެއް ލައިބްރަރީ އޭރު ހިނގަމުންދިޔަ ބިއްލޫރިޖެހިގޭ ގޯތިތެރޭ ވަޅުލެއްވި ވާހަކައެއް އެނގިފައިވެއެވެ. އެއީ ކީއްވެގެން ކުރެއްވިކަމެއް މުޅީން ސާފުވާ ގޮތެއް ނުވިއެވެ. ލަފާކުރެވެނީ ދެ ސަބަބެކެވެ. އެއީ ކަތުރުފަނި އެޅުމުގެ ސަބަބުން އެހެން ފޮތްތަކަށް އޭގެ އަސަރުކޮށްފާނެތީއެވެ. ނުވަތަ ރާއްޖޭގައި ގެންގުޅެން އެކަށީގެންވާ ނުފޮތްތަކަކަށް ވުމުގެ ސަބަބުން ނައްތަވައިލެއްވީއެވެ.
ހަމަގައިމުވެސް، އަލްއުސްތާޒު ޢަލީ މާހިރުގެ ޚިދުމަތްތައް ވެސް ފަނޑެއް ނޫނެވެ. ޚާއްސަކޮށް އޭނާގެ ހަރަކާތްތެރި ޒުވާން ޢުމުރުފުޅުގައި ވަނީ ގިނަގުނަ ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރައްވައިފައެވެ.
މާހިރު ގިނަ ކައިވެނިތަކެއް ކުރެއްވި ނަމަވެސް، ލިބިވަޑައިގެން ފައިވަނީ ފިރިހެން ދެ ބޭފުޅުންނެވެ.
ޢަލީ މާހިރު އަވަހާރަވީ، އުމުރުފުޅުން 90 އަހަރުފުޅުގައި، 30 ޑިސެންބަރު 2024 (29 ޖުމާދަލްއާޚިރާ 1446) ހޯމަ ދުވަހުއެވެ. ޖަނާޒާ ބޭއްވުނީ، އާސަހަރާގައެވެ. ކަށުނަމާދު އޮތީ، އަސުރު ނަމާދަށް ފަހު، މަސްޖިދުއްތަޢާވުނިގައެވެ.
މާތްﷲ މަރުޙޫމްގެ ފުރާނަފުޅަށް ރުއްސެވުމާއި ފުއްސެވުން މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ.
