ލީކުއަންޔޫ ގެ ޙިކުމަތްތެރި ބަހާއި މިޤައުމުގެ ތާރީޚު

ޤާނޫނު ހިންގައި ތަންފީޒު ކުރާ ޤަވާޢިދުތަކަކާއި ހަމަތަކެއް ހުރެއެވެ. އިނގިރޭސިބަހުން އެކިޔާ " ރޫލް އޮފް ލޯ " އަކީ މިދެންނެވިފަދައިން ، ޤާނޫނު ތަންފީޒު ކުރުމަށް ހެދޭ ޤަވާޢިދުތަކާއި ހަމަތަކެވެ. ޤާނޫނަކީ ، އޭގެ އަމިއްލަ ޒާތުގައި ހިންގޭ އެއްޗެއްނޫނެވެ. ޤާނޫނު ހިންގުމަށްޓަކައި ، ޤަވާޢިދާއި ހަމަ އަދި އިޖްރާޢަތްތައް ފުރިހަމަވެފައި ހުންނަން ޖެހެއެވެ. ޤަވާޢިދާއި ހަމައާއި އިޖްރާޢަތާ ނުލައި ، ޤާނޫނެއް ނުހިންގޭނެއެވެ. ޤާނޫނީ ވެރިކަމެއް ހިންގުމަށްޓަކައި ، ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދާ އަދި އިޖްރާޢަތް މުހިންމުވާ ސަބަބަކީ އެއީއެވެ.

ތަނެއްގައި ޤާނޫނީ ހެޔޮވެރިކަމެއް ހިނގާނަމަ ، އެތަނެއްގެ ޤާނޫނު އަސާސީއާއި ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދު ފުރިހަމަޔަށް ޤާއިމްވެފައި އޮންނާނެއެވެ. ކުލަޔަކަށް ، ނަސަބަކަށް ، ނިސްބަތްވާ ޕާޓީއަކަށް އަދި އުފަން ޢާއިލާއަކަށް ތަފާތުވުމެއްނެތި ހަމަހަމަ ގޮތެއްގައި ޤާނޫނު ހިނގާނެއެވެ. ޙައްޤުތައް ކަށަވަރުވެފައި އޮންނާނެއެވެ. ގިނަދުވަސްނުވެ ، ޢަދްލު އިންސާފު ޤާއިމްވާނެ އަވަސް ނިޒާމެއް އަތްމަތީގައި އޮންނާނެއެވެ. ޝަރުޢީ ނިޒާމް އޮޅުންބޮޅުންވެ ، އެކިގޮތްގޮތަށް މާނަކޮށްގެން އިއްވޭ ، އަނިޔާވެރި ނިޔާތަކުން ފަނޑިޔާރުގެތައް ތާހިރު ކުރެވިފައި އޮންނާނެއެވެ. ފަނޑިޔާރުންނާއި ޑޮކްޓަރުންގެ ކުށާއި އިހުމާލަށް އަދަބު ލިބޭނެއެވެ. އިޖްތިމާޢީ ޢަދާލަތުގެ ޔަޤީންކަން ރައްޔިތުންނަށް ލިބި ، އޭގެ ފޮނިމީރުކަން އިޙްސާސް ކުރެވޭނެއެވެ. ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދު ތަންފީޒުކުރަން އިސްވެ ތިބޭ ވެރިން ޖަވާބުދާރީ ކުރުވޭނެއެވެ. ޤާނޫނުތައް ސާފުކޮށް ޢާންމު ކުރެވި ހަރުދަނާކަންމަތީ ދެމިއޮންނާނެއެވެ. ކަށަވަރުކުރެވިފައި އޮންނަ އިންސާނީ ޙައްޤުތައް ލިބިލިބި ހުންނާނެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ ޟަރޫރީ ބޭނުންތަކަށް ވެރިކަމުން ގޮތް ހޯދައިދެވިފައި އޮންނާނެއެވެ. ރައްޔިތުންގެ މުދަލާއި ފުރާނަ ، ސަލާމަތް ކުރެވޭ  ރައްކައުތެރިކަމުގެ އަމާން މާޙައުލެއް އުފެދިފައި އޮންނާނެއެވެ.  އަދި ފަރުދީ ޒިންމާއިން އެއްބައެއްވަންތަކަން ކަށަވަރުކުރާ ދުޅަހެޔޮ ، ޒިންމާދާރު ، އިޙްތިރާމް ލިބިގެންވާ ކިޔަމަންތެރި މުޖުތަމަޢެއް އެތަނެއްގައި ޤާއިމްވެފައި އޮންނާނެއެވެ.

މިދެންނެވީ ، ތަނެއްގައި ޤާނޫނީ ވެރިކަމެއް ހިނގާނަމަ އެތަނެއް އޮންނާނެ ގޮތެވެ. އެހެންނަމަވެސް ، އެއީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހުވަފެނުންވެސް ފެނިދާނެކަމަށް އުއްމީދުކުރެވޭ ކަންތައްތަކެއް ނޫނެވެ. އޭގެތެރެއިން ހަމަ އެންމެ ކަމެއްވެސް ، ލިބޭނެނަމައޭ ހިތައް އަރާ ކަންކަމެވެ. ހިތާމަޔަކީ ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ، އަޅުގަނޑުމެންނާ ހަމަޔަށް މިޤައުމު ގެނެސްދީފައިވަނީ ، އެއިން ކަމެއް ފުރިހަމަވެގެން އެކަމާ އުފާކުރެވޭފަދަ ގޮތަކަށް ނޫންކަމެވެ. ދިވެހިރާއްޖެޔަކީ ރީތި ތާރީޚެއް އޮތްތަނެއްކަމަށް ޤަބޫލުކުރާ ފަދައިން ، ކަޅު އަނދިރި ، އަދި ފަސާދައިން ފުރިގެންވާ ތާރީޚެއްއޮތްކަންވެސް ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެއެވެ. ތާރީޚުލިޔާ މީހުންގެ ވާޖިބަކީ ، ހަމައެކަނި ، އެތަނެއްގެ ތާރީޚުގެ ރީތި ތަންތަންކޮޅު ލިޔުމެއްނޫނެވެ. ތާރީޚީ ޙަޤީޤަތްތައް ހާމަކޮށް ، އެތަނެއްގެ ތާރީޚު ކަޅުކޮށްފައިވާ ހެކިތައް ޤާއިމްކުރުމަކީވެސް ތާރީޚުލިޔާ މީހުންގެ ވާޖިބެކެވެ. ރަން އަކުރުން ލިޔެވޭ ރަން ތާރީޚު ހުންނަފަދައިން ، ކަޅުއަކުރުން ލިޔެވޭ އަނދިރި ތާރީޚުވެސް ހުންނާނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުން ގިނައިން ފެންނަން ހުންނަނީ ރަންއަކުރުން ލިޔެވޭ ފަތްފުށް ތަކެވެ. ކަނުއަނދިރި ޞަފުޙާތަކެއް ނުފެނެއެވެ. އެފަދަ ޞަފުޙާއާއި ފޮޓޯއަކީ ، ތުންތުންމަތިން ދެކެވި ، އެކެއްގެ އަތްމަތިން އަނެކެއްގެ އަތްމައްޗަށް އަރައި ، ނެތި ގެއްލި ، ހަނދާންނެތޭ އެއްޗެކެވެ. ކުރިން ދެންނެވި ޤާނޫނީ ހެޔޮވެރިކަމުގެ އަސަރު ރާއްޖެއިން ނުފެންނަނީ ، ޒަމާނުއްސުރެ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމު ބަށްޓަންކުރެވިފައި އޮތްގޮތުން ، ރައްޔިތުން ބާރުވެރި ނުވެ ، ވެރިކަމަށް ބަސް ނުކިޔޭނެ މާޙައުލެއްގައި އަޅުގަނޑުމެން ބޮޑުވަމުންދާތީއެވެ.

ޒަމާން މިއޮތީ ބަދަލުވެފައެވެ. އެހެންނަމަވެސް ، ޤައުމެއް ، ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ދެމިއޮތުމަށް ބޭނުންވާ އަސާސީ  އެތައް ކަންތައްތަކެއް ، ފުރިހަމަނުވެ އޮތުމުގެ އުނިކަން އަޅުގަނޑުމެން މިހާރުވެސް މިދަނީ އިޙްސާސް ކުރަމުންނެވެ. މިހާރު މިއޮތީ ، ރައްޔިތުން ބާރުވެރިކުރުވުމުގެ މޫސުން އައިއްސައެވެ. އެމަގަށް ޤައުމު ދީލައިލުމަށް ބޭނުންވާ ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދުތައް ހުރީ ހެދިފައެވެ. ރަށްވެހި ފަތިހަކަށް ، ރަށްތައް އަލިވިލޭނެ އެތައްކަމެއް ވަނީ އިޞްލާޙު ކުރެވިފައެވެ. ނަމަވެސް .......... ، އެފަތިހަށް ތެދުވެ ރައްޔިތުންނައިގެން ކުރިޔަށްދާނެ ފަރުދުން ކޮބައިތޯއެވެ ؟ ކޮންމެ ޕާޓީއަކުންވެސް ، ކަރަށް ނާރުނަގާފައި އަޑު އުފުލަމުންދަނީ ، އެޕާޓީގެ ކެންޑިޑޭޓްގެ ނަމެވެ. އިވެމުންދަނީ އެރަށެއްގައި ހުންނަ އެންމެ އަޑުގަދަ މީހާގެ އަޑެވެ. އިސްލާމަކަށްވީތީ ފަރުޟުވެގެންވާ ނަމާދެއް އިމާމުވެ ކޮށްލެވޭނެ ޤާބިލްކަމެއް ނެތަސް ، ޕާޓީތަކަށް މިހުންމީ ، ނުފޫޒުގަދަ ، އަޑުގަދަ މީހާއެވެ. ރަށުން މީހަކު މަރުވީމަ ، މައްޔިތާގެ ޖަނާޒާ ފުރިހަމަ ކޮށް ، ކިފާޔަތުގެ ފަރުޟެއް އަދާކޮށް ލެވޭނެފަދަ ޢިލްމެއް ލިބިނެތަސް ވަރިހަމައެވެ. ރައްޔިތުން ގޮވައިގެން އިމާމުވެ ހުކުރު ނަމާދު ކޮށްނުލެވުނަސް އޯކޭއެވެ. ޕާޓީގެ މެންބަރުން ، ޕާޓީން  އަންގާ ގޮތަކަށް ، ޕާޓީން  އަންގާ މީހަކަށް ވޯޓު ލައިގެން ، " ބުރިކޮށްލީމަ ލޭނާންނަ ފަދަ " ކޮންމެފަދަ މީހަކުވެސް ، ރަށުގެ ކަންކަން ހިންގަން ހޮވާނެއެވެ. ރަސްމީ ސިޓީއެއްގައި ، ޚާދިމުކުމް ޖަހައި ސޮއިކުރަން ހުސްތަން ބާއްވައި ނަންޖަހާފަ ދިނީމަ ، ނަމުގެ ތިރީގައި ސޮއި ކޮށް ، ސޮއިކުރަން ޖެހޭތަން ނޭނގޭވަރަށް ބޮލުރޮދި ކެނޑިފައިވާ މީހުންވެސް ހޮވާނެއެވެ. ހެޔޮވެރިކަމެއްގެ ފޮނިރަހަ ، ރައްޔިތުންގެ ކަރުބުޑުގައި ލާނީ ، ކަމަށް ޤާބިލުމީހުން ، ކަން ހިންގަންތިބެގެންކަން ޤަބޫލުކުރަން އެބަޖެހެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ، ޕާޓީތަކުން ޢަމަލުކުރަމުން ގެންދަނީ ، ކާބަފައިންގެ އިރުއްސުރެ ، ރައްޔިތުންގެ މައްޗަށް ބާރުފޯރުވައިގެން ، ވެރިން އަންގާ ގޮތަކަށް ކަންކުރަން މަޖުބޫރުވާފަދަ މާޙައުލެއް އުފައްދައި ، ރައްޔިތުންނަށް ހެޔޮގޮތާއި ހެޔޮވިސްނުން އިޚްތިޔާރުކުރަން ފަސޭހަގޮތަކަށް ނޫނެވެ. ވެރިކަން ކުރުމުގެ ވަށްޓަފާޅިއަކަށް ބަދަލެއްނާދެއެވެ. އަމިއްލަ ވިސްނުމާއި ފިކުރާ އަދި ޚިޔާލާތަށް ޖާގަނުލިބި ، ވެރިންގެ ވިސްނުމުން ރައްޔިތުން ވިސްނައިގެން ، ރައްޔިތުންގެ ނިންމުން ނިންމާނަމަ ، ޒަމާން ބަދަލުވިޔަސް ، ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދު ބަދަލުވިޔަސް ، ރައްޔިތުން ތިބޭނީ އަޅުވެތިކަމެއްގެ ދަށުގައެވެ. ކާބަފައިން ، ރައްޔިތުން ގެންގުޅުނު ގޮތަށެވެ.

ރަށްރަށުގެ ރައްޔިތުންގެ އަތުން ވާރުނަގައިގެންނާއި ރަށްރަށުގައި ހުންނަ ބަންޑާރަ ރުއްގަހުން ލިބޭތަކެތިން ވެރިކަން ހިންގަމުންދާއިރު ، ކޮއިލުތެރޭގައި ކަން ހިނގަނީ އަބަދަކު އެއްގޮތަކަށް ނޫނެވެ. އެންމެންނަށް ހަމަހަމަ އުޞޫލަކުންނޫނެވެ. ހެޔޮކޮށް ހިތޭ ފަހަރާއި އަނިޔާވެރިކަން ހައްދުފަހަނަޅައިދާ ފަހަރު އާދެއެވެ. ރަސްކަމުގެ ކޮއިލުތެރޭގައި ، އަޅުންނާއި ނޯކަރުންނާއި ބާނދީންނާ މެދު ޢަމަލުކުރެވެމުންދިޔައީ އެންމެ ރަނގަޅަކަށްނޫނެވެ. އަދި ، ކޮއިލުންބޭރުން ، ޢާންމު ރައްޔިތުންނާމެދުވެސް ، ވެރިކަމުގެ އަމުރު މަޢުރޫފުހުރީއަކީ އެންމެ ރަނގަޅަކަށްނޫނެވެ. ގަނޑުވަރުތެރެއިން ކޮނެގެންނެގޭ ޖާޑިއާއި ރުނބާފަދަ ތަކެތިން އާދަމުގެ ދަރިންގެ ކަށި ފެނިފައި އެބަހުއްޓެވެ. މާފުށީގެ ޖަލުހުންނަ ސަރަޙައްދުންވެސް ކަށިފެނިފައި އެބަހުއްޓެވެ. ވާރުނެގުން ނިމުމަކަށް އައިސް ، އޭގެފަހުން މާމޫލު ނުވަތަ ޑިއުޓީ ނެގެމުން އައިސް ، މިހާރު ނެގެމުންދަނީ ޓެކުހެވެ. ޒަމާނަށް ފެތޭގޮތަށް ވެރިކަމުގެ ނިޒާމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ރައްޔިތުންގެ އަތުން ބައިތުލްމާލަށް ނެގުމުގައި  " ހެޔޮ " ބަދަލުތަކެއް އައިއިރު ، ރައްޔިތުންގެ ލާބައާއި މަންފާއަށް " ހެޔޮ " ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައިވަނީ ކުޑަމިންވަރަކަށެވެ.

ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޤާނޫނު އަސާސީ ލިޔަންފެށީ ، 22 މާރޗް 1931 ގައެވެ. ލިޔެ ނިމުނީ 12 ޖޫން 1932 ގައި ، އެއްއަހަރާ ދެމަސްދުވަހާއި 22 ދުވަހުގެ ތެރޭގައެވެ. ޤާނޫނު އަސާސީ ލިޔެވި ، އެންމެ ފުރަތަމަ ޤާނޫނު އަސާސީ ވުޖޫދަށް އައީ 22 ޑިސެމްބަރ 1932 ގައެވެ.  6 މަސްދުވަހުގެ ތެރޭގައި ، އެ ޤާނޫނު އަސާސީ ފާސްކުރެވުނެވެ.  އެއީ ޝަމްސުއްދީން ރަދުން ނުވަތަ ، މުޙައްމަދު ޝަމްސުއްދީން އިސްކަންދަރު 3 ގެ އެންގެވުމަށެވެ. ޤާނޫނު އަސާސީ ލިޔުނީ 14 މެންބަރުންގެ ކޮމިޓީއަކުންނެވެ. މި ޤާނޫނު އަސާސީގައި 92 މާއްދާ ހިމެނިގެންވެއެވެ. ޤާނޫނު އަސާސީ ލިޔެވިފައިވަނީ ، އިސްކަންދަރު ރަދުންގެ ރަސްކަމުގެ  30 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައެވެ. އަންހެނަކަށް ، ޤައުމުގެ އެންމެމަތީ ވެރިޔަކަށް ވުމުގެ ޙައްޤު އެޤާނޫނު އަސާސީގައި ލިބިދީފައި އޮތެވެ. އަދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ރައީސް އިންތިޚާބުކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު މަޖިލީހަށް ލިބިދީފައި ވެއެވެ. ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ، ދައުލަތުގެ ވަޒީރުން ޢައްޔަންކުރުމުގެ ޤާނޫނީ ބާރު މި ޤާނޫނު އަސާސީން ލިބިދިނެވެ. 47 މެންބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހެއް އޮތުން ޤާނޫނު އަސާސީ ލާޒިމް ކުރެއެވެ. ނަމަވެސް މިޤާނޫނު އަސާސީއަށް އެންމެ އަހަރެއްވެސް ނުވަނިސް ،  1933 ވަނައަހަރުގެ ނޮވެމްބަރު މަހު ، ހަވަރު އެއްވެ ޤާނޫނު އަސާސީ ވީދައިލިއެވެ. ހަވަރު އެއްވެ ގޮވަމުންދިޔައީ ، ޤާނޫނު އަސާސީއަކާނުލައި ، ޝަމްސުއްދީން ރަދުންގެ ރަސްކަން އެމީހުން ޤަބޫލުކުރާ ކަމުގައެވެ. ތާރީޚީ ބައެއް ޢިލްމުވެރިންގެ ނަޒަރުގައި ، އެއީ ޝަމްސުއްދީން ރަދުން އަމިއްލަ ފުޅަށް ރޭއްވެވި ރޭއްވެވުމެކެވެ. ބޭނުންފުޅަކީ ، ރަސްކަމުގެ ބާރުތައް އަމިއްލަފުޅު ބާރުގެ ތެރޭގައި ބޭއްވެވުމެވެ. އޭރު ، ބޮޑުވަޒީރަކަށް ހުންނެވީ އަބްދުލްމަޖީދު ރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ބާރު މުޅިޤައުމަށް ހިނގައި ، ރަސްކަމުގެ ބާރުތައް ، ޝަމްސުއްދީން ރަދުންގެ އަތްޕުޅުން ގެއްލިދާނެކަމުގެ ބިރުހީފުޅުވެގެންނެވެ. އެދުވަސްވަރު ، ސިލޯނުން ކިޔަވައިގެން އައި ޒުވާނުންކޮޅެއް އިސްވެ ، ބޮޑުވަޒީރުގެ ބާރުތައް ދެނެގަތުމަށްޓަކައި ޤަނޫނުއަސާސީއެއް އެކުލަވައިލުމުގެ ޚިޔާލު ރަސްގެފާނަށް އެރުވިއެވެ. ޤާނޫނު އަސާސީއެއް އެކުލަވައިލުމަށްޓަކައި ، 1930 ވަނައަހަރު ، ޝަމްސުއްދީން ރަދުންގެ ފަރާތްޕުޅުން ، އިނގިރޭސި ސަރުކާރަށް ހުށަހެޅުނެވެ. އިނގިރޭސީން މިކަމަށް ވަރަށްބޮޑު ޝަޢުޤުވެރިކަމެއް ދިނެވެ. އަދި ޤާނޫނުއަސާސީ އެކުލަވައިލުމަށް އެހީތެރިވިއެވެ. އިނގިރޭސީންނަކީ ، ތަނެއް ބައިބައިކުރުމަށް ލިބޭ ފުރުޞަތު ދޫކޮށްލާ ބައެއް ނޫނެވެ. އިނގިރޭސީންގެ އަޅުވެތިކަމުގެ ދަށުގައި އޮތް ކޮންމެ ތަނަކަށް މިނިވަންކަން ދީފައި ، ފައިބައިގެންދަނީ ، އެތަނެއްގައި ބައިބައިވުމުގެ އޮށް އިންދައި އެކަމަށް ވާގިވެރިވަމުންނެވެ. އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ، މި މަވްޟޫއާ ބެހޭ އިތުރު ލިޔުމެއް އަޅުގަނޑު ލިޔާނަމެވެ.

ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނު އަސާސީ ލިޔެވި އުވި އުފެދިގެން އައިސްފައިވަނީ ، ވެރިކަން ހިންގުމަށް ގެނެވޭ ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައި ، ވެރިކަމާތޮޅޭ ބައެއްގެ އިސްނެގުމެއްގެ ތެރެއިންނެވެ. ފުރަތަމަ ޤާނޫނު އަސާސީ ވީދާލައި އުވާލިފަދައިން ، ޤާނޫނު އަސާސީއަށް ގެނެވުނު ކޮންމެ ބަދަލެއް ގެނެވިފައިވަނީ ، ވެރިކަމުގައި ހުންނަ މީހާއަށް ، ވެރިކަމުގެ ބާރުތައް ރަނގަޅަށް ހިމުންކޮށް ހެޔޮވަރުކޮށްދިނުމަށްޓަކައެވެ. ރާއްޖޭގައި ، ވިއްސަކަށް ފަންސަވީހަކަށް ފަހަރު މަތިން ، ޤާނޫނުއަސާސީ އުފެދި ، އިޞްލާޙުކުރެވި ބަދަލުގެނެވި އެއާ ކުޅެވިފައި ވެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން ގިނަބަދަލަކީ ، ކުރިން ދެންނެވިފަދައިން ، ރައްޔިތުންނަށް ހެވެއް އެދުމުގެ ބަދަލުގައި ، ވެރިކަމުގެ ބާރުތަކަށް ބޭނުންވާގޮތަކަށް ގެނެވޭ ބަދަލެއްގެ ގޮތުގައި އައިސްފައިވާ ބަދަލުތަކެކެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ޤަނޫނު އަސާސީ 1 އަހަރާއި 2 މަސްދުވަހާ އަދި 22 ދުވަހުން ނިމުނު އިރު ، ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައި 17 އަހަރުން ޤާނޫނު އަސާސީއެއް ލިޔެވުނުކަން ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހެއެވެ. 1968 ގެ ޤާނޫނު އަސާސީ އިޞްލާޙުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށުނީ 1980 ގައެވެ. އެމަސައްކަތް ނިމުނީ 1997 ގައެވެ. އެމަސައްކަތް 17 އަހަރުވަންދެން ކުރެވުނެވެ.  17 އަހަރުން ، ހައެއްކަ ޞަފުހާގެ ޤާނޫނު އަސާސީއެއް އިޞްލާޙު ކުރެވޭއިރު ، އެއީ ސަރުކާރަކުން ، އިސްކަމެއްދީގެން ، ރައްޔިތެއްގެ ލާބައާއި މަންފާއަށް ކުރެވޭ ކަމެއްކަމާމެދު ޝައްކު ނުއުފެދެންވީ އެއްވެސް ސަބަބެއް ނެތެވެ. ދެ އަހަރުން އެންމެ ޞާފުޙާއެއްވެސް ނިންމިފައެއް ނުވެއެވެ. އެހުންނަނީ ، އެކިޔާ " ހިޑްން އެޖެންޑާ " ނޫން ކޮންއެއްޗެއްތޯއެވެ ؟ މިހާރު ޢަމަލުކުރެވެމުންދާ ޤަނޫނު އަސާސީ އިޞްލާޙުކުރަންފެށުނީ 2004 ގައެވެ. 4 އަހަރުފަހުން ، އެޤާނޫނު އަސާސީއަށް ޢަމަލުކުރަން ފެށީ 2008 ގައެވެ. މި ޤާނޫނު އަސާސީއަށްވެސް މިހާރުވަނީ ބަދަލުތަކެއް ގެނެވިފައެވެ. އެހުރިހައި ބަދަލަކީވެސް ، ވެރިކަމުން ބޭނުންވާ ގޮތަކަށް ، ވެރިކަމުގައި ހުންނަ މީހެއްގެ އާރާއި ބާރު ވަރުގަދަކޮށް ، ވަކިގޮތަކަށް ވެރިކަން ހިންގުމަށްޓަކައި ކޮށައި މަށައި ހިމުންކޮށް ، ގެނެވިފައިވާ ބަދަލުތަކެކެވެ. ގިނަބަދަލަކީ ، ރައްޔިތުންނަށް ލާބައާއި މަންފާ ލިބޭނެގޮތަކަށް ގެނެވިފައިވާ ބަދަލެއް ނޫނެވެ. ރަނގަޅު ވާހަކައެކެވެ. މިބަދަލުތައް ގެނެވެނީ ، ޤާނޫނު ހަދާމަޖިލީހުން " ރަނގަޅަށް " ފާސްކޮށްގެންނެވެ. ޤާނޫނުހަދާ މަޖިލީހުގައި ބަދަލުތައް ފާސްކުރަން ތިބޭ  މެންބަރުންނަކީ ، ގަނެ ވިއްކާ ބާޒާރެއްގައި ސޭލްއަޅުވައިގެންތިބޭ ބައެއްފަދައެވެ. ތަންކޮޅެއް ކުރިޔަށް ޖެހިލާއިރު ، މެންބަރުންނަށް މާލެއިން ގޯތި ދޫކުރެވެއެވެ. ގޯތި ދޫކުރުމަށްފަހު ، ދިހަބާރަ ބުރިޔަށް ގެދޮރު އަޅަން ސަރުކާރުން ލޯނު ދޫކުރެއެވެ. އޭގެފަހުގެ ތާރީޚުތަކުގައި ، އެޕާރޓްމަންޓް އަޅާފައި ޙަވާލުކުރެވެނީ ތަޅުދަނޑިއެވެ. އޭގެވެސް ފަހުން ، ނީލަމުގައި ވޯޓުތައް ވިކި މެންބަރުންގެ ޖީބަށް ވަންނަންފެށީ ނަގުދު ފައިސާއެވެ. މިލިއަނުން ނެވެ. އަތުކުރިޔަށް މެހެން ފެށީ ރޮލެކްސް ގަޑިއެވެ. ޙާލަތާ ނުބައްދަލު ކުއްލި މުއްސަނދިކަމެވެ. ގަނެވެން ފެށީ ގޯއްޗާއި އެޕާޓްމަންޓެވެ.

1953 ގެ ޤާނޫނުއަސާސީގައި ރަސްކަންއުވި ، ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ޖުމްހޫރިއްޔާއަކަށް ބަދަލުވިއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ، 1954 ވަނައަހަރުގެ މާރިޗްމަހުގެ ތެރޭގައި ފުރަތަމަ ޖުމްހޫރިއްޔާ ނިމުމަކަށް އައިސް އަނެއްކާވެސް ، ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ރަސްކަމަކަށް ބަދަލުވެގެން ދިޔައެވެ. ރަސްކަމަށް ވެޑުވުނީ ، އަލްއަމީރު މުޙައްމަދު ފަރީދު ދީދީއެވެ. މިހުރިހައިކަމަކީވެސް ، މާލޭގެ ބޮޑުންގެ މެދުގައި ވެރިކަމާ ތޮޅެ ވަކިދަރިކޮޅަކަށް ނުވަތަ ވަކިމީހަކަށް ވެރިކަން އޮތުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތުގެ ނަތީޖާއެވެ. މިކަންކަމާ ، ރައްޔިތުންނަކާ މާބޮޑު ގުޅުމެއް ނޯވެއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ، އަތޮޅުތެރޭގެ ރަށްރަށުގެ ރައްޔިތުންގެ ޙިއްޞާއެއް އެކަންކަމަކަށް ނޯވެއެވެ. ރައްޔިތުން ބައިތިއްބަނީ ، އެބައިމީހުންގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރާ އަދި ޚިޔާލާތު ވެރިކަމުން ބަހައްޓަން ބޭނުންވާ ގޮތަކަށް ތަރުތީބުކޮށްގެން ، ކޮންމެ ގޮތެއް ވަރިހަމަވާނެ ޙާލަތަށް ފައްތާފައެވެ. ކޮންމެގޮތެއް ޤަބޫލުކުރަން މަޖުބޫރުވާ ޙާލަތެއްގައެވެ. ޙައްޤުތަކާއި ޙައްޤު މިންވަރު އޮޅުވައިލާފައެވެ.

މިއީ ، ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ ޙާލަތު ، ޒަމާނުއްސުރެ އޮންނަ ގޮތެވެ. ޒަމާނަށް އަންނަ ބަދަލުގައި ، ރައްޔިތުންގެ ސިކުނޑިތަކަށް އަންނަ ހެޔޮ ވިސްނުމެއް ، ރަނގަޅު ބަދަލެއް ނުފެނެއެވެ. ވެރިންނަށް ހެޔޮވެރިކަމެއް ކުރެވޭނީވެސް ، އަދި ރައްޔިތުންނަށް ލާބައާއި މަންފާ ހެޔޮގޮތުގައި ލިބޭނީވެސް ، ރައްޔިތުންގެ ވިސްނުން ބަދަލުކޮށްގެންނެވެ. ރަނގަޅާއި ނުބައި ވަކިވާ ވަރަށް ތިމާމެންގެ އަމިއްލަ އެދުން ފަސްކޮށް ، ޤައުމުގެ ޙާލަތާމެދު ވިސްނައި ، ފަރުދީ ޒިންމާ އުފުލައިގެންނެވެ. ފަސާދައިގެ މަގަށް ނޫނެކޭ ބުނެ ، ނަޟާޙަތްތެރިކަން އިސްކޮށް، ދިރުންހުރި އުއްމީދެއް އޮވެގެންނެވެ.

ސިންގަޕޫރަކީ ، ޤާނޫނާއި ޤަވާޢިދު ތަންފީޒުކުރުމުގައި ، ޢިލްމުވެރިން މިސާލު ނަގާ ޤައުމެކެވެ. މިސާލަކަށް ، 1992 އިން ފެށިގެން 2004 އާ ހަމަޔަށް ، ސިންގަޕޫރުގައި ޗުވިންގަމް އޮތީ މަނާ ކުރެވިފައެވެ. އެއީ ޤާނޫނީ ކުށެކެވެ. އެކުށަށް ކަނޑައެޅިފައި އޮންނަ އަދަބަކީ ، އެއްލައްކަ ޑޮލަރުން ޖޫރިމަނާކުރުމާއެކު ، ދެއަހަރު ދުވަހަށް ޖަލަށް ލުމެވެ. ސިންގަޕޫރުގައި ޗުވިންގަމް މަނާކުރެވުނީ ، އެމް އާރ ޓީ ( މާސް ރެޕިޑް ޓްރާންސިޓް ) ގެ ނިޒާމުގައި ބޭނުންކުރެވޭ ރޭލުގެ ދޮރުގައި ހަރުކުރެވިފައި ހުންނަ ސެންސަރުގައި ، ޗުވިންގަމް ތަތްކޮށްފިނަމަ ، ސެންސަރު މަސައްކަތްކުރުން ހުއްޓި ، ދަތުރަށް ލަސްވެ ، ނިޒާމަށް ބުރޫއަރައިފާނެތީ ކަމަށް ވެއެވެ. ސިންގަޕޫރުގެ ރައްޔިތުންނަކީ ، ޤާނޫނަށް އަހުލުވެރި ، ބޯލަނބާ ބަޔެކެވެ. އެއީ ތަންފީޒީ ބާރުތަކުން ޤާނޫނު ތަންފީޒުކުރާތީކަމަށް ވެދާނެއެވެ. މިސާލަކަށް ، ސިންގަޕޫރުގެ މަގެއްގެ މަތީ ދަމާފައި ހުންނަ ، މަގުހުރަސްކުރާ ރޮނގުމައްޗަށް މީހަކު ފައިއަޅާ ހިސާބުން އެމީހަކު މަގުހުރަސް ނުކުރަނިސް ، ދުއްވާއެއްޗެއް ކުރިޔަކަށް ނުދާނެއެވެ. ހަމައެއާއެކު ، ޓްރެފިކް ލައިޓަށް ނުބަލައި މަގުހުރަސް ކުރުމަކީ ، ފުރާނަ ގެއްލިދާނެ ކަމެކެވެ. ސިންގަޕޫރުގެ ރައްޔިތުންވެސް ، އަދި ޤައުމަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މެހެމާނުންވެސް މިކަންކަން ދަންނާނެއެވެ. އެކަންކަމަށް ވިސްނައި ޤަވާޢިދާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރާނެއެވެ.

ސިންގަޕޫރުގެ ކުރީގެ ބޮޑުވަޒީރު ، ލީކްއަންޔޫ ވިދާޅުވެފައިވާ ޙިކުމަތުގެ ބަހެއްގައިވެއެވެ. " ވަގުންނާއި ޚާއިނުން ، އެއްވެސް ޖެހިލުމެއްނެތި ، ޤައުމެއްގެ މަގުމަތީ ހިނގާބިނގާ އުޅޭނީ ، ދެސަބަބެއް އޮވެގެންނެވެ. އެއްސަބަބަކީ ، މުޅި ސިޔާސީ ނިޒާމް ފާސިދުވެ ، ވަގުންނާއި ފާސިދުން ވެރިންނަށް ވުމެވެ. އަނެއްސަބަބަކީ ، މުޅި ރައްޔިތުންނަކީ ، ވިސްނައި ފިކުރުކުރަން ނޭނގޭ ، ގަބު ބަޔަކަށް ވުމެވެ. " މިޤައުމުގެ ތާރީޚުން ފެންނަން އޮތީ ކޮން ސަބަބެއްތޯއެވެ؟